GİZLİ ANTLAŞMALAR
Boğazlar (İstanbul) Antlaşması (1915):
•İngiltere, Fransa ve Rusya arasında yapılmıştır.
•Boğazlar ile Trakya’nın bir bölümü ve Marmara kıyıları Rusya’ya
bırakılmıştır.
Londra Antlaşması (1915)
•İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında yapılmıştır. İtalya’yı yanlarında savaşa çekebilmek için yapılmış, Antalya ve Konya İtalyanlar’a verilmiştir.
Mac – Mahon Antlaşması (1915)
•Hicaz Emiri Şerif Hüseyin ve İngiliz Vali Mac-Mahon arasında yapılmıştır. Araplara bağımsızlık vaad ederek yanlarına çekmişlerdir.
Sykes-Picot Antlaşması (1916)
•İngiltere, Fransa ve Rusya arasında yapılmıştır. İngiltere: Bağdat dahil Ürdün, Fransa: Lübnan, Suriye, Antep, Urfa, Maraş Rusya: Boğazlar, İstanbul, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu (Van. Erzurum, Bitlis) Sivas ve Elazığ’ı almıştır.
Petrograd Sözleşmesi (St. Petersburg Ant.) (1916)
•İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır. Rusya’ya Doğu Karadeniz kıyıları verilmiştir.
Saint-Jean De Maurienne Antlaşması (1917)
•İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır. İtalya’ya İzmir dahil olarak Batı Anadolu bırakılmıştır.
Rusya, Bolşevik Devrimi ile savaştan çekilince gizli antlaşmaları açıklamıştır.
ABD’nin Savaşa Girişi
•Savaşın başında tarafsız kalacağını ifade eden ABD İngiltere’ye silah satıyordu.
•Bu durum Almanya’nın tepkisine yol açmış, Alman donanması, silah taşıdığını düşündüğü Amerikan gemilerini batırmaya başlamıştır.
•ABD, Nisan 1917’de Almanya’ya savaş ilan etmiştir.
•Savaş ilanında Almanya’nın Meksika’yı ABD’ye karşı kışkırtması da etkili olmuştur.
•ABD’nin savaşa girmesi, İtilaf grubunda Rusya’nın boşluğunu doldurmuş, savaşın kısa sürede kazanılmasında etkili olmuştur.
•ABD Başkan Wilson’un adıyla ilkeler yayınlanarak savaş sonrası gözetilecek ilkeler belirlenmiştir.
Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)
•ABD Başkanı Woodrow Wilson, 8 Ocak 1918’de yayınladığı bir bildiri ile, savaş sonrası için bazı teklifler ortaya atmıştır.
• Bu bildiri uluslararası kamuoyunda destek bulmuş ve İttifak Devletleri’nin savaştan çekilmesinde etkili olmuştur.
•Bu ilkeler, İngiltere ve Fransa’nın çıkarları ile ters düşüyordu. Ancak bu iki devlet, ABD’nin desteğinin sürmesi için, söz konusu ilkelere açıkça karşı bir politika izlememişlerdir.
Wilson İlkeleri’nin Maddeleri
•Galip gelen devletler yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaklardır.
•Türk Boğazları bütün ticaret gemilerine açık tutulacaktır.
•Türklerin çoğunluk olduğu Osmanlı topraklarında Türk egemenliği tanınacak; azınlıkların daha yoğun olduğu bölgelerde ise bu uluslara kendi geleceklerini
•belirleme hakkı verilecektir (selfdeterminasyon).
•Uluslararası barışı sağlamak için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacaktır.
• Alsas-Loren bölgesi Fransa’ya bırakılacaktır.
•Almanya’da Polonya yeniden kurulacaktır.
Yenilen devletlerden toprak alınmaması kararı, “manda ve himaye” sisteminin doğmasında etkili olmuştur.
Savaşı Bitiren Ateşkes Antlaşmaları:
•Selanik 29 Eylül 1918:
•Mondros Anlaşması 30 Ekim 1918:
•Willaquste 3 Kasım 1918: Avusturya- Macaristan savaştan çekildi.
•Rethandes Antlaşması 11 Kasım 1918:
Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919):
•Savaş sonrası durumu görüşmek amacıyla bu konferans yapılmıştır.
•Konferansta, Cemiyet-i Akvam’ın kurulmasına karar verilmiştir.
•Gizli antlaşmalarla İtalya’ya bırakılması kararlaştırılan İzmir ve çevresi Yunanistan’a verilmiştir.
•İngiltere’nin, kendi sömürge yolları üzerinde İtalya’nın güçlenmesini istememesi, bu kararda etkili olmuştur.
•Bu gelişme, İtilaf Devletleri arasında ilk kez görüş ayrılıklarına yol açmıştır.
Barış Antlaşmaları:
•Versay Antlaşması:
•Sen Jermen Antlaşması:
•Nöyyi Antlaşması:
•Trianon Antlaşması:
•Sevr Antlaşması:
Savaşın Sonuçları:
•İtilaf Devletleri tarafından manda ve himaye yönetimleri kurulmuştur.
•İngiltere, sömürgelerini ve gücünü korumayı başararak savaştan en kârlı ülke olarak çıkmıştır.
•Osmanlı, Avusturya-Macaristan, Almanya ve Rus Çarlığı parçalanmıştır.
•Parçalanan imparatorlukların yerine bir çok ulus devleti kurulmuştur. Türkiye, Letonya, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Litvanya, Macaristan vb.
•Dünya Barışını korumak için ile Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulmuştur.
•Sivil savunma teşkilatı ortaya çıkmıştır (Kimyasal silahlar ve uçakların kullanılması neden olmuştur).
•Yaklaşık 10 milyona yakın kişi zarar görmüştür..
•Uçak, tank, kimyasal gaz kullanılmıştır.
•Yenik devletler, antlaşmaların ağır hükümleri nedeniyle ekonomik krizler yaşamıştır.
•Radikal rejimler (Nazizm, faşizm, sosyalizm) güçlenmiştir.
•II. Dünya Savaşı çıkmıştır.
Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918):
•Osmanlı Devleti’nin ateşkes isteği itilaf Devletleri tarafından kabul edilmiş görüşmeler, İtilaf Devletleri ile, Limni Adası’nın Mondros limanında gerçekleştirilmiştir
•Osmanlı Devleti’ni Bahriye Nazırı Rauf Bey temsil ederken, İtilaf Devletleri’ni İngiliz Amiral Calthorpe temsil etmiştir.
•Osmanlı yöneticileri, ateşkesi imzalarken, işgal yaşanmayacağını düşünmüş ve Wilson ilkelerinin “Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacaklardır.” maddesine güvenmişlerdir.
•Mondros Ateşkes Anlaşması ile Osmanlı- Devleti fiilen sona ermiştir
Mondros’un Maddeleri:
•İtilaf Devletleri, güvenlikleri açısıından tehlikeli gördükleri herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecektir (7. madde). Bu madde işgallerin yasal dayanağı olacaktır.
•İtilaf Devletleri, Doğu Anadolu’daki altı şehri (Vilâyet-ı Sitte: Erzurum , Elazığ, Diyarbakır. Van, Sivas ve Bitlis ) güvenlik sorunu yaşanması durumunda işgal edebilecektir (24. madde). Bu madde Doğu Anadolu’da bağımsız Ermeni Devleti kurma çabalarının bir kanıtıdır.
•Bütün haberleşme vasıtaları, Osmanlı limanları, demiryolları, Toros tünelleri, tersaneleri İtilaf güçlerinin denetimine bırakılacaktır.
•Osmanlı Devleti, elinde bulunan İtilaf Devletleri ve Ermeni esirlerini serbest bırakacak, İtilaf Devletleri’nin elindeki Osmanlı esirleri ise serbest bırakılmayacaktır.
•Osmanlı topraklarındaki ham madde kaynaklarının denetimi İtilaf Devletleri’nde olacaktır.
•Çanakkale ve İstanbul Boğazları İtilaf Devletleri’nin denetimine girecektir.
Osmanlı Devleti’nin Sona Ermesi:
•Fiilen: Mondros Ateşkes Antlaşması
•Hukuken: Mudanya Ateşkes Antlaşması
•Resmen: Saltanatın kaldırılması
Mondros Sonrası İşgaller:
•İngilizler: Irak, Batum, Kars, Urfa, Antep, Maraş, Merzifon, Eskişehir, İzmit, Afyon, Samsun
•Fransızlar: Adana, Mersin, Dörtyol, Zonguldak Limanı, Trakya’da bazı istasyonlar Fransızlar bir süre sonra Urfa, Antep ve Maraş’ı İngilizlerden devralmışlardır.
•İtalyanlar: Antalya, Muğla, Konya
•İtilaf Devletleri donanması 13 Kasım 1918’de İstanbul Boğazı’na gelmiş, Osmanlı yönetimini baskı altına almıştır.
•Wilson ilkelerinin dikkate alınmadığının açık bir göstergesi olan işgaller, Osmanlı yönetiminin bu ilkelerle ilgili ılımlı beklentilerini sonuçsuz bırakmıştır.