37- TANZİMAT DÖNEMİ, TANZİMAT FERMANI, KIRIM SAVAŞI, ISLAHAT FERMANI, ABDÜLMECİT DÖNEMİ, ABDÜLAZİZ DÖNEMİ

Tanzimat Fermanı’nın Bazı Maddeleri
•Herkes kanun karşısında eşit kabul edilecektir.
•Rüşvet ve iltimasın önüne geçilecektir.
•Fark gözetilmeksizin; halkın can ve mal güvenliği teminat altına alınacaktır.
•Vergi adaleti sağlanacak, herkesten gelirine göre vergi alınacaktır.
•Mahkemeler halka açık olacak, hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacaktır.
•Askerlik işlemleri düzenlenecek ve askerlik herkes için vatan görevi hâline getirilecektir.

Tanzimat Fermanının Önemli
•Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde anayasal hareketlerin başlangıcı olarak kabul edilir.
•Osmanlı Devletinde insan haklarına yönelik düzenlenen ilk ıslahat çalışmasıdır.
•Padişahın yetkileri bu fermanla sınırlandırılmış, kanun gücünün üstünlüğü kabul edilmiştir. Yasa gücü padişahın otoritesinin üzerinde sayılmıştır.
•Tanzimat Fermanı hukuk devleti olma yolundaki ilk adımdır.
•Askerlik vatani bir görev haline getirilmiştir.
•Mülk ve mal edinebilme ve miras bırakabilme hakkı genişletilmiş, özel mülkiyet kavramı güçlendirilmiştir.

Kırım Savaşı (1853-1856)
•Rusya, Boğazlar üzerinde etkin olmak için kutsal yerlerin statüsünü bahane etmiş ve Osmanlı’ya savaş ilan etmiştir.
•Ruslar, Osmanlı donanmasının önemli bir bölümünü Sinop‘ta yakmışlardır (1853-Sinop baskını).
•Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan Kırım Savaşında Avrupalı devletler, (İngiltere, Fransa, Avusturya ve Piyemonte) Akdeniz ve Hindistan’daki çıkarlarını korumak amacıyla. Osmanlı Devletinin yanında katılmışlardır. Bu savaş sonucunda Rusya yenilmiş ve 1856 Paris Antlaşması imzalanmıştır.

•Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması ile Rusya’nın Osmanlı toprakları ile ilgili planları engellenmiştir. İngilizler ise Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını korumuşlardır.

1856 Paris Antlaşması
•Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacaktır.
•Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi altında olacaktır.
•Osmanlı Devleti Islahat Fermanı ilkelerini yerine getirecektir.
•Boğazlar 1841 Londra Sözleşmesi geçerli olmak kaydıyla bütün ticaret gemilerine açık, savaş gemilerine kapalı tutulacaktır.
•Osmanlı Devleti ve Rusya Karadeniz’de donanma bulunduramayacak ve tersane açamayacaktır.
•Tuna Nehri Avrupalı bir komisyon tarafından yönetilecek ve bütün ticaret gemilerine açık olacaktır.

1856 Paris Antlaşmasının Önemi
•Avrupalı devletler, Islahat Fermanı’nı kullanarak Osmanlı iç işlerine karışmıştır.
•Osmanlı Devleti’nin, toprak bütünlüğünü tek başına koruyamadığı anlaşılmıştır.
•Osmanlı Devleti galip tarafta yer almasına rağmen yenik devlet muamelesi görmüştür. Karadeniz ona da kapatılmıştır.
Osmanlı Devleti, Kırım savaşı sırasında ilk kez dış borç almış (1854), borçlanma süreci daha sonraki yıllarda da sürdürülmüştür. Avrupalı devletler, alacaklarını tahsil edebilmek için
Düyunu umumiye idaresi’ni kurmuştur.

Islahat Fermanı (1856)

Sultan Abdülmecid döneminde Islahat fermanı ilan edilmiştir.

Amacı;
•Kırım Savaşı sonunda toplanan Paris Konferansının Avrupa devletlerinin desteğiyle Osmanlı Devletinin lehine sonuçlanmasını sağlamak.
•Ulusal ayaklanmaları önlemek
•Gayrimüslimlerin haklarını iyileştirerek. Avrupa devletlerinin Osmanlı Devletinin yanında yer almalarını sağlamak.

Islahat Fermanı’nın Bazı Hükümleri
•Gayrimüslimlere karşı küçük düşürücü sözler kullanılmayacak.
•Gayrimüslimler, nakdi bedel ödemek koşuluyla askerlik yapmayacaklar.
•Hristiyan ve Museviler;
•Devlet memuru olabilecek.
•İl meclislerine üye olabilecek.
•Kendi okullarını açabilecek.
•Kendi dilleri ile eğitim yapabilecek.
•Cizye ve iltizam usulü kaldırılacak
•Mahkemeler açık olacak, herkes kendi dinine göre yemin edecek.
•Yabancı uyruklularda Osmanlı sınırları içinde taşınmaz mal sahibi olabilecek.
•Tarım ve ticaret işleri düzenlenecek.
•Herkes şirket ve banka kurma hakkına sahip olacak.
•Karakol ve hapishaneler ıslah edilecek işkence, dayak ve angarya kaldırılacak.

Osmanlıcılık düşüncesinin ürünü olan Tanzimat ve Islahat fermanları toplumsal dengeyi zedelemiş, Osmanlı Devleti’nin parçalanma sürecini hızlandırmıştır.

Tanzimat Dönemi’nde Yapılan Düzenlemeler

Yönetim Alanında
•Ülke yönetim birimlerine ayrıldı.
•İllerde il genel meclisleri kuruldu (Halk yerel yönetime seçim yoluyla ilk kez katılmıştır).
•Vilayetler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar köylere ayrıldı.
•Vilayetlerin başına vali, sancağın başına mutasarrıf, kazanın başına kaymakam, köylerin başına muhtar getirildi.

Adli alanda yapılan Düzenlemeler
•Adliye (Nizamiye) Mahkemeleri kuruldu (Avrupa hukuk sistemine göre düzenlenmiştir).
Osmanlı mahkemeleri beş bölüme ayrıldı.
•Şeriat Mahkemeleri – İslami hukuk kuralları
•Cemaat Mahkemeleri – Azınlıkların kendi hukuk kuralları
•Konsolosluk Mahkemeleri – Yabancıların kendi hukuk kuralları
•Ticaret Mahkemeleri
•Nizamiye Mahkemeleri – Karma Mahkemeler
•Bu mahkemelerin farklı makamlara bağlı olması Osmanlı hukuk birliğinin bozulmasına neden oldu.
•Dar-ı Şuray-ı Bâb-ı Ali kurulmuştur. Üst derecede idari mahkeme olan bu kurul idari uyuşmazlık davalarına bakmıştır.
•Mecelle denilen aile hukuku hazırlanmaya başlandı.
•Mecelle sadece Müslümanlar için geçerlidir. Kanun kitabı 1868 yılında Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanmaya başlandı.

Maliye Alanında yapılan Düzenlemeler
•İltizam usulü kaldırılarak vergiler tahsildar denilen devlet memurlarınca toplanmaya başlanmıştır.
•Avrupa sistemine göre Maliye Bakanlığı kurulmuştur.
•Arazi kanunu çıkarılarak toprak mülkiyeti yaygınlaştırılmıştır
•İlk kağıt para bastırılmıştır (Kaime-i Mutebere)
•Avrupa’dan ilk borç para alınmıştır. 1854’te İngiliz ve Fransız bankerlerden alınmıştır.

Eğitim Alanında yapılan Düzenlemeler
•Meclis-i Maarif-i Umumiye kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nde eğitim işlerinden doğrudan doğruya sorumlu olan ilk eğitim kuruluşudur.
•Milli Eğitim Bakanlığının temeli sayılabilecek olan Maarif-i Umumiye Nezareti kurulmuştur.
•Mekteb-i Mülkiye (Siyasal Bilgiler), yüksek düzeyde devlet memuru yetiştirmek amacıyla açılmıştır.
•Dar-ül Fünun (Üniversite) açılmıştır.
•Kız öğrencilerin eğitimi devlet görevi arasına alınmış Ebe Mektebi ve Kız Rüştiyesi açılmıştır.
•İlk özel Türk gazetesi çıkarılmıştır (Tercüman-ı Ahval). Tanzimat edebiyatının yayın organıdır. Namık Kemal. Ziya Paşa, Şinasi. Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılmıştır.
•Yabancı devletlere okul açma izni verilmiştir.
•İlk açılan okul Robert Koleji’dir. Bu okulların açılma nedeni siyasi, ticari ve dinseldir.