TALAS SAVAŞI (751)
TÜRKLERİN İSLAM’I TANIMALARI
•Türkler, Araplarla İslam öncesi dönemden başlayarak ticari ilişkiler kurmuşlardır.
•Bu ilişki Hz. Ömer Dönemi’nden itibaren sınır komşuluğu hâline gelmiştir.
•Hz. Osman Dönemi’nde Müslüman Araplarla Hazar Türkleri arasında askerî mücadeleler yaşanmıştır.
•Emeviler’in Arap milliyetçiliği politikası nedeniyle İslam inancı Türkler arasında yayılamamıştır.
•8. yüzyılda Çin’in Batı Türkistan’ı egemenlik altına almak istemesi, Türk toplulukları ile Abbasileri işbirliğine yönlendirmiştir.
751 Talas Savaşı sonucunda:
•751’de yapılan Talas Savaşı’nda Türkler Abbasiler’i desteklemiş, Çin’in Orta Asya’ya egemen olması böylece engellenmiştir.
•Orta Asya uzun bir süre Çin egemenliğinden kurtulmuştur.
•Çinlilerden kağıt, matbaa, barut, pusula öğrenilmiş ve kullanılmıştır.
•Türklerle, Müslüman Arapların mücadeleleri sona ermiştir ve Türkler arasında İslamiyet hızla yayılmaya başlamıştır.
İslamiyet’e inanan ilk Türk topluluğu Karluklar, ilk Türk devleti ise Karahanlılardır.
Türklerin İslamiyet’i kabulünü kolaylaştıran nedenler:
•751 Talas Savaşında Türklerin Müslümanlara yardım etmesiyle başlayan Abbasi-Türk yakınlaşması
•Gök Tanrı inancının İslamiyet’le benzerlik göstermesi (ahiret inancı, tek tanrı inancı, kurban kesme vb.)
•İslamiyet’te bulunan fetih ve cihat anlayışı ile Türklerdeki cihan hakimiyeti anlayışı arasında benzerlik olması
•Türklerde var olan ahlâk, hoşgörü, eşitlik ve dürüstlük gibi değerlerin İslamiyet’te de bulunması
•Türklerin Müslüman tüccarlarla kültürel etkileşim yaşaması
Türklerin İslam dünyasına katkıları:
•İslamiyet’in geniş alanlara yayılmasını sağlamışlardır.
•Halifelik makamını koruyarak, halifeliğin varlığını sürdürmesini sağlamışlardır.
•İslam kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
•Müslümanlar arasında birliğin oluşmasına destek vermişlerdir.
MISIR’DA KURULAN TÜRK – İSLAM DEVLETLERİ
Tolunoğulları Devleti (868 – 905)
•Tolunoğlu Ahmet tarafından kurulmuştur.
•Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
•Mısır’da Türk-İslam mimarisinin ilk örneklerini vermişlerdir.
•Tolunoğlu Cami günümüze kalan en önemli eserleridir.
•Kurucu ve yönetici kademesi Türk olan Tolunoğulları Devleti’nde halk daha çok Arap unsurlardan oluşmaktadır. Bu da devletin uzun ömürlü olmasını engellemiştir.
•Tolunoğulları Devleti, Abbasiler tarafından ortadan kaldırılmıştır.
İhşidîler / Akşitler Devleti (935 – 969)
•Ebubekir Muhammed tarafından Mısır’da kurulmuştur.
•Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.
•Mekke – Medine (Hicaz) bölgesine hakim olan ilk Türk devletidir.
•El-Kindi olarak bilinen ünlü tarih yazarı bu dönemde yaşamıştır.
•Kurucu ve yönetici kademesi Türk olan Akşitler Devleti’nde halk daha çok Arap unsurlardan oluşmaktadır. Bu da devletin uzun ömürlü olmasını engellemiştir.
•Akşitler Devleti Fatımîler Devleti tarafından yıkılmıştır.
TÜRK – İSLAM DEVLETLERİ
•Karluk, Yağma ve Çiğil gibi Türk boyları tarafından kurulmuştur.
•İlk Müslüman Türk devletidir.
•Kurucu Bilge Kül Kadir Han’dır.
•Satuk Buğra Han’ın İslam’ı benimsemesinin ardından, Karahanlılar arasında İslamiyet’in yayılışı hızlanmıştır.
•Maveraünnehir ve Türkistan bölgelerine egemen olmuşlardır.
•Türk- İslam kültür ve medeniyetinin temelini atmışlardır.
•Tarihte burslu öğrenci uygulamasını gerçekleştiren ilk devlettir.
•Uygur Alfabesi’ni kullanmışlardır.
•Türk-İslam tarihinde ilk kez posta teşkilatını kurmuşlardır.
• İlk Türk hastanesini kurmuşlardır. (Bimarhane)
•Türk tarihinde ilk kervansayarlar (ribatlar) Karahanlılar tarafından yapılmıştır.
•Türk- İslam tarihinin ilk medresesi olan Semerkant Medresesi’ni yapmışlardır.
•Resmi dilleri Türkçe olup, halkının çoğu Türklerden oluşmuştur.
•Doğu ve Batı Karahanlılar olarak ikiye ayrılmıştır.
•Doğu Karahanlılar ilk başta Selçuklulara daha sonra da Karahıtaylara bağlı olarak yaşamışlar, 1211’de yıkılmışlardır.
•Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar tarafından 1212’de ortadan kaldırılmışlardır.
Gazneliler Devleti (963- 1187)
•Afganistan’da Alptekin tarafından kurulmuştur.
•Devlet Afganistan da kurulmuş, Horasan (İran), Hindistan da hakimiyet alanına girmiştir.
•En önemli hükümdarı Gazneli Mahmut’tur.
•Gazneli Mahmut Hindistan’a çok sayıda sefer düzenlenmiş, İslâmiyet’in burada ilk kez yayılması sağlanmıştır.
•Hindistan da uygulanan Kast Sistemi’ne ilk kez darbe vurulmuştur.
•Abbasi halifesi Şii baskısından kurtarılmıştır. Bu yardımın ardından halife tarafından Gazneli Mahmut’a Sultan unvanı verilmiştir.
•Sultan ünvanını ilk kullanan Türk hükümdarı Gazneli Mahmut olmuştur.
•Kuruldukları bölgede Türk nüfusun yoğun olmaması ve Türk kültüründen kopmaları devletin kısa ömürlü olmasına yol açmıştır.
•Sarayda Türkçe konuşulmasına rağmen, resmi dil Farsça, bilim dili olarak Arapça, edebiyat dili olarak da Farsça’yı kullanmaları, Türk dilinin gelişmesini engellemiştir.
•Devlet yöneticileri bilgin ve şairleri korumuşlardır.
•Büyük Selçuklularla yaptıkları 1040 Dandanakan Savaşında mağlup olmuşlar ve yıkılma sürecine girmişlerdir.
•Devlet, Hindistan’da yaşayan Gurlular tarafından 1187’de yıkılmıştır.