Çerkez Ethem: Kuvâ-yi Seyyâre’den Yunan Ordusuna
Çerkez Ethem, Kurtuluş Savaşı’nda Kuvâ-yi Milliye birliklerinde komutanlık yapmış, ancak daha sonra TBMM’ye karşı isyan etmiş bir Çerkes asıllı Osmanlı askeridir. Bu makalede, Çerkez Ethem’in hayatı, Millî Mücadele’ye katılımı, isyanının nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi vereceğiz.
Çerkez Ethem’in Hayatı
Çerkez Ethem, 1886 yılında Bandırma’nın Emreköy köyünde doğdu. Ailesi, 19. yüzyılda Kafkasya’dan Osmanlı topraklarına göç etmiş olan Çerkes Şapsığ kabilesinden gelen Pşevulardandı. Ethem, beş erkek ve bir kız kardeşin en küçüğüydü. İlk ve orta öğrenimini Bandırma’da yaptı, ancak Mülkî İdadisi’ni bitiremeden ayrıldı. Daha sonra Bakırköy Süvari Küçük Zabit Mektebine girdi ve Balkan Savaşı’nda Bulgar cephesinde yaralandı. I. Dünya Savaşı’nda Teşkilat-ı Mahsusa ile birlikte İran, Afganistan ve Irak’ta akınlara katıldı. Savaş sonunda köyüne döndü ve çiftçilik ve ticaretle uğraştı.
Çerkez Ethem’in Millî Mücadele’ye Katılımı
Çerkez Ethem, 15 Mayıs 1919’da İzmir’in işgali üzerine, vatan savunmasına başlamak için Kuvâ-yi Seyyâre adlı bir birlik kurdu. Bu birlik, Yunan ve İngiliz kuvvetlerine karşı gerilla savaşı yürüttü. Ethem, Ankara’daki 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ile istişare ederek hareket etti. Ayrıca, TBMM’ye karşı girişilen Anzavur, Çopur Musa, Gerede ve Yozgat isyanlarını bastırdı. 1920 yılının sonunda Ali Fuat Paşa ile birlikte Gediz Muharebeleri’ne katıldı.
Çerkez Ethem’in İsyanı
Çerkez Ethem, TBMM’nin düzenli ordu kurma kararına karşı çıktı. Ethem, Kuvâ-yi Seyyâre’nin dağıtılmasını ve kendisinin de orduda görev almasını istemedi. Ayrıca, TBMM’nin İstanbul Hükümeti ile anlaşma yapacağından ve İtilaf Devletleri ile işbirliği yapacağından şüphelendi. Bu nedenlerle, 1921 yılının başında TBMM’ye karşı isyan etti. Ethem’in isyanı, Ankara’da büyük bir endişe yarattı. Mustafa Kemal Paşa, Ethem’i ikna etmeye çalıştı, ancak başarılı olamadı. Bunun üzerine, Ethem’in isyanını bastırmak için İsmet Paşa komutasında bir ordu gönderildi. Ethem’in kuvvetleri, 13 Ocak 1921’de İnönü’de yapılan ilk çarpışmada yenildi. Ethem, daha sonra Yunan kuvvetlerine sığındı ve Yunanistan’a kaçtı.
Çerkez Ethem’in Sonu
Ethem, Yunanistan’dan sonra Ürdün’e geçti ve 21 Eylül 1948 tarihinde Amman’da öldü. Bir Çerkes mezarlığına gömüldü. Ethem’in isyanı, Millî Mücadele’nin en büyük iç tehditlerinden biri olarak kabul edilir. Ethem, bazıları tarafından bir kahraman, bazıları tarafından ise bir hain olarak anılır.