İslam Bilim Tarihi 1. Ünite: İslam Bilim Tarihine Giriş Ders Notu

Bu sayfada paylaştığımız İslam Bilim Tarihi Dersi ders notlarımız sayesinde tüm konulara hakim olacaksınız. Seçmeli İslam Bilim Tarihi Dersi 9. 10. 11. ve 12. sınıflarda seçmeli olarak okutulan bir derstir. Bu tarih ders notları Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına uygun olarak  hazırlandı. Bu yazımızda Seçmeli İslam Bilim Tarihi Dersinin 1. ünitesi olan İslam Bilim Tarihine Giriş Ders Notunu paylaşıyoruz.

Sınıf: Seçmeli tarih

Ders: İslam Bilim Tarihi

Ünite: 1. ünite: İslam Bilim Tarihine giriş

İlgili yazılı: İslam Bilim Tarihi 1. dönem 1. yazılı

1. ÜNİTE: İSLAM BİLİM TARİHİNE GİRİŞ

İSLAM BİLİM TARİHİNE GİRİŞ

• Bilim (İlim): Evrendeki olayları ve olguları çeşitli yöntemlerle açıklamaya çalışan bilgi sistemi. Kur’an-ı Kerim’de de sıkça bahsedilir.
• İslam Medeniyetinin Altın Çağı: Yaklaşık olarak IX. ve XIII. yüzyıllar arası. Bu dönemde bilimsel çalışmalar çok gelişmiştir.
• Aynı dönemde Hristiyan Avrupa’da ise bilimsel gelişmelerin yavaş olduğu bir dönem olan “Karanlık Çağ” yaşanmıştır.

İSLAM BİLİM ÇALIŞMALARININ TEMEL İLKELERİ

• Gerçekçilik: Olayları ve olguları doğru bir şekilde anlamaya çalışmak.
• Faydacılık: İnsanlığın yararına olacak çalışmalar yapmak.
• Gayecilik: Bilimin insanı Allah’ın varlığına götürmeyi amaçlaması.

İSLAM’IN BİLİME VERDİĞİ ÖNEM

• Hz. Muhammed’in (s.a.v.) sözü: “Hikmet ve ilim mü’minin yitik malıdır, onu nerede bulursa alır.” Bu söz, İslam’ın bilime ne kadar değer verdiğini gösterir.
• İslam, bilimde dil, din, ırk, cinsiyet, hayat tarzı, coğrafya gibi farklılıkları önemsemez. Bilim, tüm insanlığın ortak mirası olarak görülür.

İSLAM MEDENİYETİNDE BİLİMSEL ORTAMIN DESTEKLENMESİ

• Abbasî Halifesi Harun Reşit Dönemi (763-809): Bağdat’ta açılan ilk hastanenin başına Hristiyan bir hekim olan İbn Bahtişu getirilmiştir.
• Yine bu dönemde ünlü göz hastalıkları uzmanı İbn Maseveyh ve onun Yahudi asıllı öğrencisi Huneyn bin İshak Bağdat’a davet edilmiştir.
• Huneyn bin İshak: Yaptığı çalışmalarla İslam tıp biliminin gelişmesine katkı sağlamış, Galen ve Hipokrat’ın Latince eserlerini Arapça’ya çevirmiştir.
• Halife Me’mun Dönemi (786-833): Bizans ve Sicilya’dan yüksek ücretlerle çevirmenler getirilmiştir.

EĞİTİMİN HERKESE AÇILMASI

• İslam’ın gelişiyle birlikte açılan okullarda herkesin eğitim almasının önü açılmıştır. Sınıf ve zümre farkı kalmamıştır.
• Mescid-i Nebevi’nin yanına yapılan “Ashab-ı Suffe” okullarında kadınlar için ayrı bölümün açılması, kadınların eğitimine verilen önemi gösterir.

İSLAM BİLİM TARİHÇİLİĞİNE KATKI SAĞLAYAN BATILI BİLİM İNSANLARI

• Joseph Toussaint Reinaud (1795-1867): Fransız şarkiyatçısı. İslam tarihi, sanatları, arkeolojisi, nümismatik, Doğu coğrafyası ve Doğu-Batı ilişkileri üzerine çalışmıştır.
• Franz Woepcke (1826-1864): Alman bilim insanı. İslam bilimi alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Müslüman matematikçilere ait çalışmalar yaparak matematik tarihi araştırmalarına kaynaklık etmiştir.
• Louis Amelie Sedillot (1808-1875): Fransız bilim insanı. Hasan el-Merrakuşi’nin önemli eserini Fransızcaya çevirerek Müslüman bilim insanları hakkındaki yanlış algıların değişmesine katkı sağlamıştır.

• Eilhard Wiedemann (1852-1928): Alman bilim tarihçisi ve fizikçi. İslami bilimler ve teknoloji tarihi konularıyla ilgilenmiştir.
• Jacobus Golius (1596-1667): Hollandalı bilim insanı. Arapça ve Latince bir sözlük hazırlamıştır. Bu sözlük uzun süre önemli bir kaynak olmuştur.
• Johann Jakop Reiske (1716-1774): Alman bilim insanı. Arap dili ve İslam medeniyeti üzerine çalışmıştır. Almanya’da İslam bilim çalışmalarının bağımsız bir bilim dalı haline gelmesi için çabalamıştır.

• Franz Rosenthal (1914-2003): Alman bilim insanı. İslam dini ve Arap edebiyatı üzerine çalışmıştır. “Erken İslam’da Mizah” adlı eseri önemlidir.
• George Sarton (1884-1956): Bilim tarihinin kurucusu olarak kabul edilir. Bilim tarihinin bir disiplin haline gelmesinde etkili olmuştur. İbn’ün-Nedîm’in “el-Fihrist” adlı eserinden etkilenmiştir.

İSLAM BİLİM TARİHÇİLİĞİNE KATKI SAĞLAYAN TÜRK ARAŞTIRMACILARI

• Salih Zeki (1864-1921): Son dönem Osmanlı matematikçilerindendir. Türkiye’de bilim tarihi yazıcılığının öncüsü sayılır.
• Aydın Sayılı (1913-1993): Atatürk tarafından yurt dışına gönderilmiştir. George Sarton’un öğrencisi olmuştur. Türkçenin bilim dili olması için çalışmıştır. Mezopotamya ve Mısır’ın bilim tarihi üzerine araştırmalar yapmıştır. 5 Türk lirası üzerinde resmi bulunmaktadır.

• Prof. Dr. Fuat Sezgin (1924-2018): İslam bilim tarihi alanında en önemli otorite olarak kabul edilir.
• 1400 civarında kitap yayımlamıştır. En önemli eseri olan on sekiz ciltlik “Geschichte des Arabischen Schrifttums (Arap-İslam Bilim Tarihi)” adlı eserinin ilk cildini 1967’de yazmıştır.
• Fuat Sezgin, İslam biliminin önceki medeniyetlerden aldığı mirası koruyup geliştirdiğini belirtmiştir. 30’a yakın yabancı dil öğrenerek bilimsel eserleri asıllarından okumuştur.

İSLAM BİLİM TARİHİ ARAŞTIRMALARINDA BİRİNCİL KAYNAK KULLANIMI

• Birincil Kaynak: Araştırılan döneme ait el yazmaları, orijinal belgeler, sanat eserleri, tarihi buluntular gibi kaynaklardır. Bilimsel araştırmalarda önceliklidir.
• İslam bilim tarihi alanındaki önemli birincil kaynaklardan biri İbnü’n Nedim’in (?-995) yazdığı “el-Fihrist” adlı eserdir.

• “el-Fihrist”: 987 yılında yazılmış, İslam dünyasında bibliyografya alanında yazılmış ilk eserdir. Çeşitli dinler, mezhepler, bilimler ve sanatlar hakkında bilgi verir. Kendisinden önceki birçok eserin bilgisi bu sayede günümüze ulaşmıştır.
• İçeriği bakımından bir “medeniyet arşivi” olarak görülür. On bölümden oluşur.

• İbnü’l Kıftî (?-1248): Mısırlı bilim insanı. Tarih ve biyografi alanında çalışmıştır. “Tarih el-Hükemâ (Filozofların Hayatı)” adlı eserinde farklı alanlardaki bilim insanlarının biyografilerini alfabetik olarak vermiştir.
• İbn Ebû Useybia (1203-1270): Tıp alanında çalışmıştır. En önemli eseri **”Uyûnü’l-enbâ’ fiTabakâti’l-ettıbbâ’ (Tıpçıların Hayatı)”**dır. Bu eser, tıp biliminin geçmişini evrensel bir bakış açısıyla ele alan ilk çalışmadır.

• Kâtip Çelebi (1609-1657): Osmanlı kültür dünyasının önemli isimlerindendir. Bibliyografya yazarı ve coğrafyacıdır. Önemli eseri **”Keşfü’z-Zünûn (Şüphelerin Keşfi)”**dir. Bu eserinde Türkçe, Arapça ve Farsça yaklaşık on dört bin beş yüz eserin bilgisini vermiştir.
• Salih Zeki Bey’in “Kamus-ı Riyaziyat” adlı eseri de İslam bilim tarihi araştırmalarının önemli kaynaklarından biridir. Bu eser, matematik terimleri ile ilgili alfabetik bir ansiklopedidir.