Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 2. Ünite: II. Dünya Savaşı

Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Dersi liselerde seçmeli olarak okutulan bir derstir. Bu sayfada paylaştığımız Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi özet ders notları sayesinde sınavda karşılaşabileceğiniz tüm konulara hakim olacaksınız. Bu özet ders notları Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına uygun olarak hazırlandı. Bu ders notları sayesinde Seçmeli Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Dersi yazılısından 100 alacaksınız. Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 2. Ünite: II. Dünya Savaşı Ders Notu MEB ders kitapları ile uyumludur.

Sınıf: Seçmeli tarih

Ders: Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi pdf indir

Ünite: 2. ünite: II. Dünya Savaşı

İlgili yazılı:  Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 1. dönem 1. yazılı,  Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 1. dönem 2. yazılı

2. Ünite: II. Dünya Savaşı

II. Dünya Savaşı’na Neden Olan Gelişmeler

• I. Dünya Savaşı sonrası kurulan siyasi, ekonomik ve askeri denge, yeni sorunlara yol açtı.
• Paris Barış Konferansı‘nda İngiltere ve Fransa‘nın çıkarları doğrultusunda bir dünya düzeni kuruldu.
• Bu yeni düzene karşı tepkiler arttı.
• Almanya’da Hitler ve İtalya’da Mussolini gibi liderlerin güçlenmesi gerginliği tırmandırdı.
• Japonya’da ordunun siyasete hakim olması da çatışmaları ateşledi.
• Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluklarının yıkılması güçler dengesini bozdu.
• Rusya’daki rejim değişikliği de bu dengesizliği artırdı.

Büyük Güçlerin Politikaları

• Almanya, İtalya ve Japonya, nüfuz alanlarını genişletmeye yönelik politikalar izledi.
• İngiltere ve Fransa, barış antlaşmalarıyla elde ettikleri avantajlı durumu korumak istedi.
• ABD ve SSCB başlangıçta tarafsız kalarak Avrupa’daki gelişmeleri izledi.
• 1929 Ekonomik Buhranı, baskıcı rejimlerin güçlenmesinde ve yayılmacı politikaların ortaya çıkmasında çok etkili oldu.
• ABD, I. Dünya Savaşı’nda verdiği borçları geri alamayınca daha temkinli bir dış politika izlemeye başladı.

Küresel Güçlerin Politikaları: I. Dünya Savaşı Sonrası

• ABD: Yalnızlık politikasına dönerek Avrupa’nın iç işlerine karışmadı. Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı ile Japonya’nın genişlemesini engellemeye çalıştı.
• İngiltere: Denge politikasına geri döndü. Fransa’nın güçlenmesinden rahatsız olduğu için Almanya’nın silahlanmasına, Südetler Bölgesi‘ni işgaline ve Avusturya‘yı ilhak etmesine göz yumdu.
• Fransa: Güvenliğini sağlamak için yeni ittifaklar aradı ve Almanya’nın Versailles Antlaşması‘na uyması için çabaladı.
• Almanya: Hitler iktidara gelince Versailles Antlaşması‘nın kısıtlamalarından kurtulmayı ve topraklarını genişletmeyi hedefledi.
• SSCB: 1917 Bolşevik İhtilali sonrası Batı ile ilişkilerini kesti. 1933‘ten sonra Hitler‘in politikalarından rahatsız olup Fransa ile ittifak kurmaya çalıştı ve Milletler Cemiyeti‘ne üyelik için başvurdu.
• İtalya: I. Dünya Savaşı’ndan istediğini alamadı. Faşist Parti iktidarıyla Balkanlar ve hammadde kaynağı olarak gördüğü Etiyopya‘yı (Habeşistan) hedef alarak genişlemeye çalıştı.
• Japonya: Sanayi için gerekli hammaddelere ulaşmak amacıyla Uzak Doğu’daki sömürge topraklarını genişletmeye başladı.

Kalıcı Barış Arayışları

• Milletler Cemiyeti, uluslararası barışı sağlamada yetersiz kaldı ve 1930‘lardan sonra etkinliğini yitirdi.
• Fransa, Almanya’nın Versailles Antlaşması‘nı uygulama baskısı nedeniyle gerginlik yaşadı.
• 1 Aralık 1925‘te Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Belçika, Çekoslovakya ve Polonya arasında Locarno Antlaşması imzalandı.
• Bu antlaşma Avrupa’daki siyasi gerginliği azalttı ve Almanya, Milletler Cemiyeti‘ne kabul edildi.
• Almanya, batı sınırları için güvence verirken doğu sınırları için aynı güvenceyi vermedi.

Briand-Kellogg Paktı

• Fransa, güvenliğini sağlamak için ABD ile “ebedî barış paktı” imzalamayı önerdi.
• ABD, bu paktı tüm devletlerle yapabileceğini bildirdi.
• Fransa Dışişleri Bakanı Briand ve ABD Dışişleri Bakanı Kellogg arasında Briand-Kellogg Paktı (27 Ağustos 1928) imzalandı.
• Pakta Fransa, ABD, İngiltere, İtalya, Belçika, Çekoslovakya, Polonya, Almanya ve Japonya katıldı. Sonradan Türkiye ve SSCB de dahil oldu.
• Pakta göre savunmaya dayanmayan savaş yasaklandı ve anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözülmesi kabul edildi.
• Ancak bu pakt da sorunları tam olarak çözemedi.

Yayılmacı Politikalar

• Barış çabalarının başarısız olmasında bazı ülkelerin yayılmacı politikaları etkili oldu.
• Almanya: “Hayat Sahası” (Lebensraum) politikası ile Avrasya’daki hammadde ve enerji kaynaklarını ele geçirmeyi hedefledi.
• İtalya: “Bizim Deniz” (Mare Nostrum) politikası ile Roma İmparatorluğu’nu yeniden canlandırıp Akdeniz’e hakim olmak istedi.
• Japonya: “Ortak Refah Alanı” politikası ile Asya ülkelerini kendi liderliğinde birleştirerek Batılı güçleri bölgeden çıkarmayı ve kendi sömürge düzenini kurmayı amaçladı.

Almanya’nın “Hayat Sahası” Politikası

• Hitler, 1933‘te olağanüstü yetkilerle iktidara geldi, insan hak ve özgürlüklerini askıya aldı.
• Dış politikada Versailles Antlaşması‘nı tanımadığını ilan etti (16 Mart 1935).
• Orduyu güçlendirdi, asker sayısını artırdı ve 7 Mart 1936‘da askerden arındırılmış Ren Bölgesi‘ne girdi.
• Dışarıdaki Almanları tek çatı altında toplama hedefiyle 12 Mart 1938‘de Avusturya‘yı ilhak etti.
• Bu politikalar Fransa ve SSCB‘yi endişelendirdi.
• İngiltere Başbakanı Chamberlain, “yatıştırma politikası” izledi.

Münih Konferansı ve Sonrası

• Gerginliği azaltmak için 29 Eylül 1938‘de İngiltere, Fransa, İtalya ve Almanya‘nın katılımıyla Münih Konferansı toplandı.
• Konferans sonucunda, Almanların yaşadığı Çekoslovakya’ya ait Südetler Bölgesi Almanya’ya verildi.
• Bu durum, SSCB‘nin Batılılara olan güvensizliğini artırdı.
• Hitler, “Hayat Sahası” politikasının üçüncü aşamasına geçerek 15 Mart 1939‘da Çekoslovakya‘yı işgal etti.
• 23 Mart 1939‘da Memel Bölgesi‘ni Litvanya’dan aldı ve Danzig Bölgesi için Polonya’ya ültimatom verdi.

Savaşın Başlaması

• Polonya’nın Danzig talebini reddetmesi üzerine İngiltere ve Fransa, 31 Mart 1939‘da Polonya’nın bağımsızlığına garanti verdi.
• Ancak bu garantiler Almanya’yı durdurmadı.
• 1 Eylül 1939‘da Almanya, Polonya topraklarına girdi.
• Bu işgal ile II. Dünya Savaşı resmen başladı.

İtalya’nın “Bizim Deniz” Politikası

• Mussolini liderliğindeki İtalya, Roma İmparatorluğu’nu yeniden kurma hedefiyle “Bizim Deniz” politikasını başlattı.
• Yayılma politikasına Balkanlar’dan başladı; 1923‘te Yunanistan’ın Korfu adasını, 1924‘te Yugoslavya’nın Fiume Bölgesi’ni işgal etti.
• Mussolini‘nin Anadolu’yu da yayılma alanı olarak görmesi, Balkan devletleri ve Fransa‘nın tepkisini çekti.
• İngiltere, başlangıçta İtalya’yı Fransa’ya karşı bir denge unsuru olarak gördü.
• 1936‘da İtalya’nın Etiyopya‘yı ilhak etmesi ve Süveyş Kanalı‘na yönelik tehdidi İngiltere’yi rahatsız etti.
• 1939‘da İtalya’nın Arnavutluk‘u ilhak etmesi üzerine İngiltere ve Fransa, Romanya ve Yunanistan‘a garanti verdi.
• 12 Mayıs 1939‘da İngiltere ile Türkiye arasında bir yardım deklarasyonu imzalandı.
• Mussolini, bu gelişmeler üzerine Almanya ile ilişkilerini yakınlaştırdı.

Japonya’nın “Ortak Refah Alanı” Politikası

• Japonya, “Asya Asyalılarındır” ilkesiyle aşırı milliyetçi ve sömürgeci bir politika izledi.
• Amacı, Kore, Mançurya, Çin, Hindiçini, Singapur ve Endonezya gibi bölgelerden Batılı güçleri çıkarmaktı.
• Böylece Asya’daki sömürge alanlarını genişleterek hammadde ve pazar ihtiyacını karşılayacaktı.
• 1929 Ekonomik Buhranı‘nın da etkisiyle askeri gücünü artırdı ve sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırdı.
• 1931‘de Çin’deki karışıklıklardan yararlanarak Mançurya‘yı işgal etti.

Anti-Komintern Paktı ve Savaşın Yayılması

• 1935‘ten sonra Japonya’da ordunun yönetimdeki etkisi arttı.
• Yeni yönetim, Almanya ile siyasi ilişkilerini geliştirdi.
• 25 Kasım 1936‘da Almanya ile Japonya arasında Anti-Komintern Paktı kuruldu.
• Paktın amacı, komünist faaliyetlere karşı iş birliği yapmak ve SSCB‘ye karşı ittifak oluşturmaktı.
• Japonya, Temmuz 1937‘den itibaren asıl rakibi olan Çin‘i işgal etmeye başladı.
• ABD, SSCB ve İngiltere, Çin’i desteklese de kendi aralarındaki çıkar çatışmaları Japonya’nın işine yaradı.

Mihver ve Müttefik Devletlerin Oluşumu

• Milletler Cemiyeti, Almanya, İtalya ve Japonya‘nın saldırgan politikaları karşısında etkisiz kaldı.
• 5 Kasım 1937‘de İtalya da Anti-Komintern Paktı‘na katıldı ve Berlin-Roma-Tokyo Mihveri oluştu.
• 22 Mayıs 1939‘da Almanya ile İtalya arasında Çelik Pakt imzalandı.
• 23 Ağustos 1939‘da SSCB ile Almanya arasında Saldırmazlık Paktı imzalandı. Bu pakt ile Polonya’yı paylaştılar.
• Almanya’nın SSCB’yi işgaliyle Sovyetler, Müttefiklerin tarafına geçti.
• Savaş, Mihver Devletler (Almanya, İtalya, Japonya) ve Müttefik Devletler (İngiltere, Fransa, SSCB, ABD) arasında altı yıl sürdü.

Savaşın Seyrini Değiştiren Olaylar

• Almanya, 1 Eylül 1939‘da Polonya’ya girerek “yıldırım savaşı” tekniğiyle birçok stratejik bölgeyi ele geçirdi.
• 3 Eylül‘de İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan etti. ABD tarafsız kaldı.
• 17 Eylül‘de SSCB, Polonya’nın doğusunu işgale başladı.
• Almanya, Nisan 1940‘ta Danimarka‘yı, ardından Norveç‘i işgal etti.
• 10 Mayıs‘ta Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve Fransa‘ya saldırdı.
• Fransızların Maginot Hattı‘nı aşarak Paris’e girdi. 22 Haziran 1940‘ta ateşkes imzalandı.

Barbarossa Harekatı

• Fransa’nın ardından Almanya, İngiltere’ye yöneldi ancak hava ve deniz saldırılarında başarılı olamadı.
• Bunun üzerine asıl hedefi olan SSCB‘ye yöneldi.
• Almanya’nın petrol ve hammadde ihtiyacı, ayrıca Baltık ülkeleri ve Romanya’nın Sovyetler tarafından işgali, Almanya-SSCB ilişkilerini bozdu.
• İtalya da Almanya’nın yanında savaşa girdi.
• 22 Haziran 1941‘de başlayan Barbarossa Harekatı ile Alman ordusu, İtalya ve Romanya’nın desteğiyle SSCB topraklarına girdi.

Pearl Harbor Baskını ve ABD’nin Savaşa Girmesi

• ABD, savaşın başında tarafsızlığını ilan etmişti.
• Ancak Almanya’nın saldırgan tutumu ve kamuoyu baskısı, Başkan Roosevelt‘i Müttefikleri desteklemeye yöneltti.
• 11 Mart 1941‘de Ödünç Verme ve Kiralama Kanunu kabul edildi.
• Japonya’nın Asya ve Pasifik’teki yayılmacılığı ABD-Japonya ilişkilerini bozmuştu.
• Japonya’nın Üçlü Pakt‘ı imzalaması ve Fransız Hindiçini’ne yerleşmesi üzerine ABD, Hollanda ve İngiltere, Japonya’ya ekonomik ambargo uyguladı.
• 7 Aralık 1941‘de Japonya, Hawaii’deki Pearl Harbor Amerikan Deniz Üssü’ne baskın düzenledi.
• Bu baskın, ABD’nin savaşa girmesine neden oldu ve savaşın seyrini Müttefiklerin lehine değiştirdi.

Stalingrad Kuşatması

• Almanya’nın SSCB işgali, Moskova önlerinde zorlu hava koşulları ve güçlü direniş nedeniyle durdu.
• Hitler, güneye yönelerek stratejik Stalingrad kentini hedefledi.
• Stalingrad’ı ele geçirmek, Kafkasya’nın ve Bakü petrol yataklarının kontrolünü sağlayacaktı.
• Temmuz 1942‘de başlayan saldırı sonrası şehir büyük ölçüde Alman kontrolüne geçti.
• Ancak Rusların direnişi ve kış koşulları Almanları zorladı.
• 9 Kasım‘da Sovyet ordusu karşı harekat başlattı ve 2 Şubat 1943‘te Alman kuvvetleri teslim oldu.
• Bu zafer, savaşın en önemli dönüm noktalarından biri oldu ve Almanlar doğu cephesinde geri çekilmeye başladı.

Normandiya Çıkarması (D-Day)

• 1943‘ten itibaren savaş Müttefiklerin lehine döndü. İtalya savaştan çekildi.
• Müttefikler, Almanya’yı teslim olmaya zorlamak için Fransa’nın kuzeyinde ikinci bir cephe açmaya karar verdi.
• 6 Haziran 1944‘te Müttefik kuvvetler, Nazi işgalindeki Fransa’nın Normandiya kıyılarına büyük bir çıkarma harekatı başlattı.
• Bu harekatın başarısı, Almanya’nın batı cephesinin çökmesine neden oldu.
• Müttefikler hızla ilerleyerek 25 Ağustos‘ta Paris‘i kurtardı.
• Doğudan SSCB, batıdan diğer Müttefik kuvvetlerin Berlin’e girmesiyle Almanya savaşı kaybetti.
• 30 Nisan 1945‘te Hitler intihar etti, 7 Mayıs‘ta Alman hükümeti teslim oldu.

Atom Bombası ve Japonya’nın Teslim Olması

• Avrupa’da savaş biterken Pasifik’teki mücadele devam ediyordu.
• ABD, Japonya’yı kayıtsız şartsız teslime zorlamak için atom bombası kullanmaya karar verdi.
• 6 Ağustos 1945‘te Hiroşima‘ya, 9 Ağustos 1945‘te Nagazaki‘ye atom bombası atıldı.
• Bu saldırılarda yaklaşık iki yüz bin kişi hayatını kaybetti ve radyasyonun etkileri yıllarca sürdü.
• 8 Ağustos‘ta SSCB de Japonya’ya savaş ilan etti.
• Bu gelişmeler üzerine 14 Ağustos 1945‘te Japonya teslim oldu ve 2 Eylül 1945‘te imzalanan sözleşme ile II. Dünya Savaşı tamamen sona erdi.

Savaşta Yaşanan İnsan Hakları İhlalleri

• Savaş boyunca sivillerin hedef alınmasıyla başta yaşama hakkı olmak üzere pek çok insan hakkı ihlal edildi.
• Almanya, Japonya ve SSCB, işgal ettikleri bölgelerde sivil ve asker ayrımı yapmadan birçok insanlık suçu işledi.
• Müttefik Devletler de nüfusun yoğun olduğu şehirleri bombalayarak binlerce sivilin ölümüne neden oldu.
• Nazi Almanyası: Saf Alman ırkı yaratma projesiyle Yahudiler ve Romanlar soykırıma (Holocaust) uğratıldı. Milyonlarca insan toplama kamplarında (Auschwitz gibi) katledildi veya gettolarda insanlık dışı koşullarda yaşamaya zorlandı.

Diğer İnsan Hakları İhlalleri

• Japonya: 1937‘deki Nanjing Katliamı‘nda 300 binden fazla Çinli öldürüldü. Savaş esirleri üzerinde biyolojik ve kimyasal deneyler yapıldı.
• Müttefik Devletler: Hamburg ve Dresden gibi şehirlerin bombalanması binlerce sivilin ölümüne yol açtı. ABD’de yaşayan Japonlar toplama kamplarına gönderildi. Hiroşima ve Nagazaki‘ye atılan atom bombaları büyük bir sivil katliamına neden oldu.
• SSCB: Savaş sürecinde Katyn Katliamı‘nda yaklaşık 22.000 Polonyalı asker ve aydın katledildi. 1944‘te Kırım ve Ahıska Türkleri Sibirya ve Batı Türkistan’a sürgün edildi.

Savaş Suçlularının Yargılanması

• Savaş bitiminde sadece mağlup devletlerin siyasi ve askeri yetkilileri yargılandı.
• Londra Konferansı‘nda (1945) “insanlığa karşı işlenen suçlar” kavramı tanımlandı.
• Savaş suçlularını yargılamak için Nuremberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi ve Tokyo’da Uzak Doğu Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi kuruldu.
• Nuremberg’de üst düzey Nazi liderleri, Tokyo’da ise General Hideki Tojo gibi Japon yetkililer yargılandı.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

• Savaşta işlenen suçlar, insan hakları ihlallerini engellemek ve dünya barışını korumak için uluslararası bir çabayı gerekli kıldı.
• İnsan Hakları Komisyonu tarafından hazırlanan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948‘de kabul edildi.
• Beyanname; özgürlük, eşitlik, adalet, kardeşlik ve insanlık onuru gibi evrensel değerleri temel alarak tüm insanların doğuştan sahip olduğu hak ve özgürlükleri güvence altına almayı amaçlar.

Savaşın Siyasi ve Ekonomik Sonuçları

• Savaş sonrası sorunları çözmek için 1945‘te Londra ve Moskova‘da, 1946‘da ise Paris‘te barış konferansları düzenlendi.
• 10 Şubat 1947‘de Paris Barış Antlaşması imzalandı.
• Dünyada güçler dengesi değişti; ABD ve SSCB liderliğinde iki kutuplu bir dünya düzeni ortaya çıktı.
• Barış ve güvenliği sağlamak için Birleşmiş Milletler Teşkilatı kuruldu.
• Orta Doğu’da İsrail Devleti‘nin kurulmasıyla yeni bölgesel ve küresel sorunlar başladı.

İki Kutuplu Dünya Düzeni

• Savaş sonrası ABD ve SSCB arasında görüş ayrılıkları belirginleşti (Yalta Konferansı, 1945).
• SSCB, işgal ettiği Doğu Avrupa ve Balkanlar’da sosyalist yönetimler kurdu.
• ABD, Monroe Doktrini’ni terk ederek dünya siyasetine yön vermeye başladı ve Sovyet yayılmacılığına karşı askeri ittifaklar kurdu.
• İngiltere ve Fransa güç kaybetti, Almanya ise ikiye bölündü: Batı (Federal) Almanya ve Doğu (Demokratik) Almanya.
• Sömürge altında yaşayan birçok ulus bağımsızlığına kavuştu.
• Atom bombasının kullanılması, nükleer silahlanma yarışını başlattı.

Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın Kuruluşu

• Savaş devam ederken, 14 Ağustos 1941‘de Roosevelt ve Churchill tarafından Atlantik Bildirgesi imzalandı.
• 1 Ocak 1942‘de 26 devlet Birleşmiş Milletler Bildirisi‘ni imzaladı.
• 25 Nisan-26 Haziran 1945‘te düzenlenen San Francisco Konferansı‘nda, aralarında Türkiye‘nin de bulunduğu 51 ülke tarafından Birleşmiş Milletler Teşkilatı kuruldu.
• Amaçları; uluslararası barış ve güvenliği korumak, dostça ilişkiler geliştirmek, uluslararası iş birliğini sağlamak ve insan haklarına saygıyı güçlendirmektir.

Orta Doğu’nun Yeniden Şekillenmesi

• Orta Doğu, jeopolitik konumu ve petrol kaynakları nedeniyle ABD ve SSCB arasında bir mücadele alanı haline geldi.
• İsrail Devleti’nin kurulması, bölgedeki en önemli siyasi gelişmelerden biriydi.
• Balfour Deklarasyonu ile başlayan süreç, II. Dünya Savaşı sırasında Filistin’e artan Yahudi göçleriyle devam etti.
• Birleşmiş Milletler, Filistin’de iki ayrı devlet kurulmasına karar verdi.
• Mayıs 1948‘de İsrail Devleti kuruldu. Bu durum, 1948 Arap-İsrail Savaşı‘na ve günümüze kadar süren siyasi istikrarsızlığa yol açtı.

Savaşın Ekonomik Sonuçları ve IMF

• Savaş, ABD dışında birçok ülkenin ekonomisini olumsuz etkiledi.
• Şehirlerin altyapısı, sanayi tesisleri ve tarımsal üretim büyük zarar gördü.
• Avrupa’da enflasyon arttı, büyük bir işsizlik ve mülteci sorunu baş gösterdi.
• Savaş sonrası dünya ekonomisini canlandırmak için yeni adımlar atıldı.
• Temmuz 1944‘te Bretton Woods Konferansı‘nda Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası kuruldu.
• Bu kurumlar, uluslararası ticaretin ve finansal iş birliğinin gelişmesini, döviz kurlarında istikrarın sağlanmasını amaçladı.

Bilim, Teknoloji ve Sanata Etkileri

• Savaş, askeri teknolojide büyük gelişmelere yol açtı.
• Tanklar (Alman Panzerleri), savaş uçakları, V1 ve V2 füzeleri gibi yeni silahlar geliştirildi.
• Radar ve sonar cihazları savaşın gidişatını önemli ölçüde etkiledi.
• Almanların kullandığı şifreleme cihazı Enigma‘nın Müttefikler tarafından çözülmesi, savaşta önemli bir avantaj sağladı.
• İlk bilgisayar olan ENIAC, bu dönemde geliştirildi.
• Savaş, sanat ve edebiyatta da derin izler bıraktı; varoluşçuluk gibi yeni akımlar ortaya çıktı, savaşın acıları ve totaliter rejimler sorgulandı.

Sinema ve Edebiyatta Savaşın İzleri

• Sinema: Charlie Chaplin‘in “Büyük Diktatör” (1940) filmi, Nazizm ve faşizmi eleştirdi. Savaş sonrası İtalyan sinemasında “Yeni Gerçekçilik” akımı ortaya çıktı.
• Edebiyat: George Orwell‘ın “Hayvan Çiftliği” ve “1984” romanları totaliter rejimleri eleştirdi. Bertolt Brecht, tiyatro oyunlarında totaliter sistemlerin toplumsal hayata etkilerini işledi. Türkiye’de ise Varlık Vergisi, karaborsacılık ve savaş yıllarının ekonomik sıkıntıları romanlara konu oldu.

Türkiye’nin Dış Politikası

• Türkiye, savaş dışında kalmaya yönelik bir denge politikası izledi.
• Bu politikanın mimarı 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü idi.
• Savaş öncesi İtalya’nın Arnavutluk’u ilhakı üzerine 19 Ekim 1939‘da İngiltere ve Fransa ile Üçlü İttifak Antlaşması imzalandı.
• Almanya ile SSCB arasında Saldırmazlık Paktı imzalanınca Türkiye, Sovyetlerle savaşa girmeme şartını antlaşmaya ekletti.
• Fransa’nın yenilmesi üzerine Türkiye, antlaşma gereklerini yerine getirmeyerek savaş dışı kalma kararı aldı.

Türkiye’nin Denge Politikası

• Almanya’nın Balkanları işgal etmesi üzerine Türkiye, 18 Haziran 1941‘de Almanya ile Türk-Alman Dostluk ve Saldırmazlık Paktı‘nı imzaladı.
• Müttefikler, özellikle Stalingrad sonrası, Türkiye’nin kendi yanlarında savaşa girmesi için baskılarını artırdı.
• 30 Ocak 1943‘te Churchill, Adana‘da İnönü ile görüştü.
• Moskova, Kahire ve Tahran Konferanslarında da Türkiye’ye yönelik baskılar devam etti.
• Türkiye, gerekli askeri yardım yapılmadığı ve Sovyet tehdidi gerekçeleriyle savaşa girmeyi reddetti.

Türkiye’nin Savaşa Girmesi

• Müttefiklerin savaşı kazanacağı anlaşılınca Türkiye, politika değişikliğine gitti.
• 2 Ağustos 1944‘te Almanya ile, 3 Ocak 1945‘te Japonya ile diplomatik ilişkilerini kesti.
• Savaş sonrası kurulacak yeni dünya düzeninde yer alabilmek amacıyla, 23 Şubat 1945‘te Almanya ve Japonya‘ya sembolik olarak savaş ilan etti.
• 25 Nisan 1945‘te San Francisco Konferansı‘na katıldı.
• Türkiye, fiilen bir çatışmaya girmese de savaş dışında kalmayı başardı.

Türkiye’de Siyasi, Ekonomik ve Sosyokültürel Gelişmeler

• Atatürk‘ün vefatının ardından İsmet İnönü cumhurbaşkanı oldu ve “Milli Şef” unvanını aldı.
• Tek partili sistem devam etti, ancak savaş yıllarında hükümetin ekonomi ve basın üzerindeki denetimi arttı.
• Ekonomi: Bir milyon erkeğin askere alınmasıyla tarımsal üretim düştü. Savunma harcamaları arttı.
• 18 Ocak 1940‘ta Milli Korunma Kanunu çıkarılarak hükümete ekonomiye müdahale etme konusunda geniş yetkiler verildi.
• Hayat pahalılığı, enflasyon, karaborsacılık ve vurgunculuk yaygınlaştı. Ekmek karneye bağlandı.

Varlık Vergisi ve Diğer Ekonomik Önlemler

• Ekonomik sıkıntıları aşmak için olağanüstü vergiler getirildi.
• Varlık Vergisi Kanunu, özellikle gayrimüslim ve yabancı servet sahiplerini hedef alması nedeniyle büyük tepki çekti. Vergiyi ödeyemeyenler çalışma kamplarına gönderildi.
• Toprak Mahsulleri ve Hayvan Vergisi ile çiftçiler ve köylüler de vergiye bağlandı.
• Bu sıkıntılar, iktidardaki CHP içinde muhalefetin doğmasına ve savaş sonrası çok partili hayata geçişin zeminini hazırlamasına neden oldu.

Özel Girişimcilik: Nuri Demirağ ve Vecihi Hürkuş

• Nuri Demirağ: Demir yolu yapımı, fabrika inşaatları gibi birçok alanda faaliyet gösterdi. 1936‘da havacılık sanayisine yatırım yaparak Türkiye’nin ilk özel uçak fabrikasını kurdu. Nu.D.38 tipi yolcu uçağını üretti ancak bürokratik engellerle karşılaştı.
• Vecihi Hürkuş: I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı kahramanı bir pilottu. 1924‘te ilk Türk uçağı Vecihi K-VI‘yı tasarladı. 1932‘de ilk Türk sivil havacılık okulunu kurdu. Ancak o da yeterli desteği bulamadı ve girişimleri engellendi.

Sosyokültürel Gelişmeler

• Savaş yıllarında eğitime önem verildi; köy enstitüleri açıldı.
• Almanya’dan kaçan bilim insanları Türk üniversitelerine kabul edildi.
• Radyo yayıncılığı yaygınlaştı ve hükümet tarafından bir propaganda aracı olarak kullanıldı.
• Radyo, aynı zamanda halkın dünyadan haberdar olmasını sağlayan ve kültürel gelişimine katkıda bulunan önemli bir araç haline geldi.