EMEVİLER DÖNEMİ (661 -750)
Maviye Dönemi
•Hz. Ali’nin şehit edilmesi üzerine Küfeliler Hz. Ali’nin oğlu Hz. Hasanı halife seçtirmişler, Muaviye de Şam’da halifeliğini ilan etmiştir. Müslümanlar arasında kan dökülmesini istemeyen Hz. Hasan, Muaviye ile anlaşarak halifelikten çekilmiştir.
•Muaviye devlet merkezini Şam’a taşımıştır.
•İstanbul iki kez kuşatılmıştır.
•Muaviye ve oğlu Yezid dönemlerinde Maveraünnehir, Harzem, Türkistan ve Buhara ele geçirilmiştir.
•Tunus’taki Kartaca’ya kadar olan bölgelerin fethedilmesi ile Kuzey Afrika’daki Doğu Roma egemenliği sona ermiştir.
Kerbela Olayı (680)
•Muaviye ölmeden önce oğlu Yezidi halife ilan etmiş ve halifeliği saltanat haline getirmiştir.
•Muaviyenin ölümü üzerine oğlu Yezid halifeliğini ilan etmiş ancak Kûfeliler onu kabul etmeyip Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin ‘i halife seçtirmek istemişlerdir. Bunun için Hz. Hüseyin’i Küfeye davet ettiler. Bunu haber alan Yezid, Hz. Hüseyin’in Kerbela önlerinde yolunu kestirerek Hz. Hüseyin’in teslim olmasını istemiştir. Bu istekleri kabul edilmeyince Hz. Hüseyin şehit edilmiştir.
•Hz. Hüseyin’in şehit edilmesiyle Müslümanlar arasındaki ayrılık daha da belirginleşmiştir.
Abdülmelik Dönemi
•Arapça resmi dil ilan edildi
•İlk İslam parası bastırıldı.
Velid Dönemi
•711 Kadisk savaşı ile İspanya Tarık B. Ziyad tarafından fethedilmiş ve buraya Endülüs adı verilmiştir.
•Avrupadaki ilerleyiş Fransa da Franklarla yapılan 732 Puvatya Savaşıyla sona ermiştir.
Kültürel Hayat
•Emeviler Dönemi’nde İslam sanatı gelişmiştir. Fethedilen yerlerin mimari özellikleri İslam sanatına eklenmiştir.
•Türklerden kubbe ve kemer kavramları Araplara geçmiştir.
•Camilerde mihrap, minare ve şadırvan gibi yapılar ilk kez Emeviler Döneminde kullanılmaya başlanmıştır.
•Abdülmelik Döneminde ilk İslam parası basılmış, resmi dil Arapça olarak benimsenmiştir. Saray hayatı
•Emeviler ile birlikte başlamıştır. Şiir bu dönemde yeniden önem kazanmıştır. Ayrıca toplumun görgü ve ahlakını yükseltmek gayesiyle nesir türünde (edeb) eserler yazılmıştır.
Emevilerin Yıkılışı (750)
Devletin yıkılmasında;
•İmparatorluğun çok geniş sınırlara ulaşması sonucu merkezi otoritenin zayıflaması,
•Şiilerin halifeliği ele geçirme mücadelelerini sürdürmeleri.
•Devlet makamlarına genellikle Emevi ailesi dışında yöneticilerin getirilmemesi,
•Emevilerin Arap milliyetçiliği (Mevali politikası) yapmaları,
•Emevi egemenliğindeki Arap olmayan Müslümanların yönetime karşı tavır almaları,
•Hz. Muhammed’in soyundan gelenlerin Emevi yönetimine karşı mücadeleleri etkili olmuştur.
•Emeviler Türklerin de desteğini alan Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
ABBASİLER (750- 1258)
•Ebu Müslim’in Küfede Eb’ul Abbasi halife ilan etmesiyle Abbasi Devleti kurulmuştur. Devletin adı kurucusundan gelmiştir.
•Ebu Cafer Mansur Döneminde devletin başkenti Küfe den Bağdat’a taşınmıştır.
•En parlak dönemi Harun Reşid Dönemi dir..
•Abbasiler Döneminde Türkler ile olan ilişkiler düzelmiş hatta Talas Savaşında Abbasi ordusuna Türkler yardım etmiş ve savaşı Abbasiler kazanmıştır ve bu savaş sonucunda Türk – Arap ilişkileri iyice artmış, Türkler kitleler halinde Müslümanlığı benimsemeye başlamışlardır.
•Mutasım Döneminde Türklerin savaşçı özelliklerini yitirmeleri önlemek amacıyla Türklerin yerleşmesi için Samarra şehrini inşa etmişlerdir.
•Türkler Doğu Romalılara karşı İslamiyet’i savunmak için savaşmışlar ve çıkan isyanları bastırmışlardır. Türklerin bir kısmı Bizans’tan gelebilecek saldırıları önlemek için Avasım adı verilen sınır şehirlere yerleştirilmişlerdir. 847 yılından itibaren halifelerin otoritelerinin zayıflaması, Abbasi Devletinin parçalanmasına sebep olmuştur.
Kültür ve Medeniyet
•Abbasiler bütün Müslümanlara eşit değer vererek mevali anlayışına son vermişlerdir. İranlılar ve Türkler önemli devlet görevlerine getirilmişlerdir.
•Abbasiler Türkler için şehirler inşa etmişlerdir (Avasım ve Samarra gibi).
•Abbasiler devlet işlerinin yürütülmesinin kolaylaşması amacıyla vezirlik makamını kurmuşlar ve vezirlere geniş yetkiler vermişlerdir.
•Hz. Ömer Dönemi’nde kurulan divanı geliştirmişlerdir.
•Çinlilerden kağıt yapımını öğrenmişlerdir.
•Abbasiler Eflatun, Aristo gibi filozofların eserlerini Arapçaya çevirmişler ve bilim alanında gelişmeler yaşanmıştır.
•Memun Döneminde Bağdat’ta Beyt’ül Hikme (Bilgi Evi) adıyla bir yüksekokul ve kütüphane kurulmuştur.
•Abbasiler dönemi İslam tarihinde İslam Rönesans’ı olarak bilinir
•1258 yılında İlhanlılar tarafından Bağdat ele geçirilmiş ve bütün kütüphaneler tahrip edilmiştir.
•Abbasi ailesinden kurtulabilenler Mısır’a gitmiş, Memlûk sultanı Baybars. Abbasi ailesinden Mustasım’ı Mısır’da halife ilan etmiştir. Memlüklü himayesindeki Abbasi halifeliği, Osmanlıların Mısır’ı fethine kadar Mısır’da devam etmiştir.
Abbasi Devleti’nin Parçalanması ile Ortaya Çıkan Devletler
Mısır
Tolunoğulları
Ihşidiler
Horasan
Tahiriler
Kuzey Afrika
Ağlebiler
Maveraünnehir
Samanoğulları
İran ve Irak
Büveyhoğulları