DİKKAT: Yeni ders kitabından yararlanarak hazırladığımız ders notlarına ulaşmak için tıklayınız.
YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ
ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ
•Anadolu’ya yönelik ilk Türk akınları 4. yüzyılda Hunlar ve 6. yüzyılda Sibirler tarafından yapılmışsa da, bu topluluklar
Anadolu’da kalıcı olamamıştır.
•Anadolu’ya yönelik ilk Selçuklu akınları, Tuğrul ve Çağrı Beyler döneminde, Çağrı Bey’in komutasında, 1015 ve 1018 yıllarında yapılmıştır.
•Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra, Alp Arslan, bazı komutanlarını, fethedecekleri yerler kendilerinin olmak üzere Anadolu’nun fethine göndermiştir.
•Amacı ise Anadolu’nun fethini hızlandırmaktır.
Saltuklu Beyliği (1072-1202)
•Ebul Kasım Saltuk tarafından kurulmuştur.
•Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.
•Erzurum başkent olmak üzere Erzincan, İspir, Pasinler çevresinde hüküm sürmüştür.
•Haçlılarla ve Gürcülerle savaşmıştır.
•Sonraları Anadolu Selçuklu Devleti’ne katılmıştır.
Danişmentli Beyliği (1080-1178)
•Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur.
•Sivas başkent olmak üzere Orta Anadolu’da hüküm sürmüştür.
•Haçlılar, Bizanslılar ve Ermenilerle savaşmıştır.
•II. Kılıç Arslan tarafından Anadolu Selçuklu Devleti’ne katılmıştır.
•Tokat Niksar’daki Yağıbasan Medresesi Danişmentliler’e aittir. Bu medrese Anadolu’nun ilk medresesidir.
Mengücekli Beyliği (1080-1228)
•Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur.
•Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar’da hüküm sürmüştür.
•I. Alaaddin Keykubat tarafından Anadolu Selçuklularına katılmıştır.
•Divriği Ulu Camii ve bitişiğindeki Darüşşifa Mengüceklilere ait eserlerdir.
Artuklu Beyliği (1102 – 1409)
•Artuk Bey tarafından kurulmuştur.
•Batman, Hasankeyf, Diyarbakır, Harput, Mardin civarında hüküm sürmüştür.
•Hasankeyf, Mardin ve Harput kollarına ayrılmıştır.
Çaka Beyliği (1081 – 1093)
•Çaka Bey tarafından kurulmuştur.
•İzmir ve çevresinde hüküm sürmüştür.
•Çaka Bey “ilk Türk denizcisi”; Çaka Beyliği ise “ilk denizci Türk beyliği” olarak kabul edilmektedir.
Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti (1077 – 1308)
•Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah’ın Anadolu’nun fethiyle görevlendirdiği beylerden biri olan Süleyman Şah tarafından İznik’te kurulmuştur.
•I. Kılıçarslan zamanında Haçlı Seferleri 1096’da başlamıştır. İznik Haçlıların eline geçince başkent Konya’ya taşınmıştır.
•I. Mesut Döneminde, ilk Anadolu Selçuklu parası bastırılmıştır. Bakır olan bu para II. Kılıçarslan tarafından gümüş ve altın olarak basılmıştır.
•II. Kılıçarslan, Bizans ile yaptığı 1176 Miryokefalon Savaşını kazanmış, böylece Anadolu’nun Türk yurdu olması kesinleşmiştir.
•I. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Samsun, Antalya ele geçirilmiştir.
•Venediklilerle ilk ticaret anlaşması yapılmıştır.
•I. İzzeddin Keykavus Sinop’u fethetmiştir (1214).
•I. İzzeddin Keykavus Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilk tersanesini Sinop’ta yaptırmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti ne en parlak dönemini yaşatan Sultan Aleaddin Keykubat, ticareti geliştirmek için şunları gerçekleştirmiştir:
•Kırım Yarımadasına sefer düzenlemiş ve Suğdak Liman ’nı ele geçirerek, bölgeye Türk tüccarlar yerleştirmiştir.
•Alanya’yı alarak burada bir tersane açmıştır.
•Anadolu da kervansaray ve banlar yaptırmış, yabancı tüccarlara ticari ayrıcalıklar vermiş, mallarına sigorta uygulaması başlatmıştır.
•Ahi teşkilatını geliştirmiştir.
•Aleaddin Keykubat, 1230 Yassıçemen Savaş’nda Harzemşahları mağlup etmiş ve Doğu Anadolu’yu ele geçirmiştir. Böylece Moğollarla sınır komşusu olunmuştur.
•II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi’nde 1240 yılında yaşanan Baba İshak Ayaklanması Bâbâiler İsyanı) devletin güçsüzleşmesine yol açmış ve 1243 Kösedağ Savaşı Moğollara karşı kaybedilmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti ikiye bölünmüş ardından da yıkılmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti‘nin yıkılma sebepleri:
•Baba İshak İsyanı’nın Anadolu’da düzeni bozması
•Kösedağ Savaşı sonrasında başlayan Moğol istilası sonucu merkezi otoritenin bozulması ve Anadolu Selçuklu hükümdarlarının Moğol baskısı görmesi
•Anadolu’da bağımsız beylikler kurulması ve bunların otoriteyi tanımaz hale gelmesi
• Vezir Saadettin Köpek’in yanlış politika izlemesi ve kendi iktidarı için değerli tüm yöneticileri öldürtmesi
•Ülkenin hanedan üyeleri arasında bölüşülmesi ve taht kavgalarının hızlanması
•Haçlı Seferlerinin etkisi