İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI
Mezopotamya Uygarlıkları
•Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye ilk Çağ’da Mezopotamya adı verilmiştir.
•Bölge topraklarının verimli, insan topluluklarının yaşamı için elverişli olması nedeniyle pek çok kavim tarihî süreçte Mezopotamya topraklarına gelip yerleşmiştir.
•Mezopotamya’da dayanıklı yapı malzemesinin yeterince bulunmaması nedeniyle Mezopotamya’da İlk Çağ’da ortaya konulan mimari eserlerin çoğu günümüze ulaşamamıştır.
•Mezopotamya da Sümer, Akad, Elam, Babil ve Asur gibi devletler kurulmuştur.
Sümerler (MÖ 4000-MÖ 2350)
•Mezopotamya da ilk şehir devletini kurdular.
•Sümerlerde şehir devletlerinin başında “patesi” veya”ensi” adı verilen rahip-krallar bulunurdu. Hükümdarlık babadan oğula geçerdi.
•Önemli şehir devletleri Ur, Uruk, Umma, Nippur, Eridu, Lagaş, Kiş idi.
•Sümerler, rahiplerin kontrolündeki tapınaklara getirilen tarım ürünlerinin miktarlarının kaydedilmesi için değişik işaretler kullanmışlardır. Kil tabletler üzerine yazılan bu işaretler ile, MÖ 3200’de, kültür aktarımının en önemli vasıtalarından olan çivi yazısı ortaya çıkmış ve “tarih çağları” başlamıştır.
•Gılgamış, Tufan ve Yaratılış destanları Sümerlere aittir.
•Sümer krallarından Urukagina tarafından hazırlanan kanunlar tarihte bilinen ilk yazılı kanunlardır.
•Sümerlerde toplum soylular, rahipler, hürler, korunanlar ve kölelerden oluşur
•Sümerler astronomi ve matematik gibi bilim dallarına ilgi duymuş, Güneş ve Ay tutulmasını hesaplamış, Ay yılı esaslı bir takvim hazırlamışlardır.
•Çok tanrılı inanca sahip olan Sümerlerde “ziggurat” adı verilen tapınaklar inşa edilmiştir. Bu yapılar aynı zamanda depo, gözlemevi ve okul olarak da kullanılmıştır.
Asurlular (MÖ 2000-MÖ 609)
•Asurlular Sami topluluklarındandır.
•Daha çok ticaretle uğraşan Asurlular, Anadolu ile Mezopotamya arasındaki ticareti geliştirmek amacıyla yapılan Kral Yolu’nun inşasında Lidyalılara yardım etmişlerdir.
•Anadolu’da “karum” olarak bilinen ticaret merkezleri kurmuşlardır.
•Kayseri yakınlarındaki Kültepe bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda Asur tabletine rastlanmıştır.
•Asurlular, ticarî ilişkiler vasıtasıyla Anadolu’ya yazıyı getirmiş, bu şekilde Anadolu’da tarih öncesi devirlerin sona ermesine yol açmışlardır (MÖ 2000).
•Başkent Ninova’da tarihin ilk kütüphanesini kurmuşlardır.
•Asur Devleti’ne Medler ve Babilliler son vermişlerdir.
Akadlar (MÖ 2350- MÖ 2100)
•Mezopotamya’ya gelen Sami kavimlerindendir. Arabistan bölgesinden Mezopotamya’ya yerleşmişlerdir.
•Tarihteki ilk düzenli orduyu ve ilk merkezî imparatorluğu kurmuşlardır.
•Akad İmparatorluğu Sümerler tarafından yıkılmıştır.
Babilliler (MÖ 2100-MÖ 539)
•Kral Hammurabi en tanınmış hükümdarlarıdır. Hazırlattığı kanunlar ile tanınan Hammurabi, devletin gücünü dine değil orduya dayandırmıştır.
•Onun döneminde devlet mutlak bir krallık hâline gelmiştir.
•Önemli ölçüde Sümer kanunlarından yararlanılarak hazırlanan Hammurabi Kanunları temelde “kısas” esasına dayalıdır ve işlenen suçlara yönelik ağır cezalar içerir.
•Meşhur Asma Bahçeleri’ni inşa etmişlerdir.
•Babil Devleti Persler tarafından ortadan kaldırılmıştır.
Elamlılar (MÖ 3000-MÖ 640)
•İlk dönemlerde şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
•MÖ 3. bin yılda merkezî bir krallık hâline gelen devletin başkenti, Kral Yolu’nun sonunda bulunan Sus şehridir.
•Elamlılar yoğun şekilde Sümer medeniyetinin etkisinde kalmışlardır.
•Madencilik ve seramik yapımında ileri bir seviyeye ulaşmışlardır.
•Devletleri, Asurlular tarafından yıkılmıştır.