ANAYASAL DÜZENE GEÇİŞ
II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ
Meşrutiyet’in İlanı (1876)
•Genç Osmanlılar yapılan ıslahatları yeterli bulmayarak eşitlik, hürriyet, adalet fikirlerini savunmuşlardır. Namık Kemal, Ziya
Paşa, Mithat Paşa, Ali Suavi, Hüseyin Avni Paşa bu aydınlar arasındaydı.
•Osmanlı Devleti’nde meşrutiyet fikirleri Abdülaziz Döneminde olgunlaşmaya başlamıştır. Abdülaziz meşrutiyet fikrine karşı çıkmıştır.
•Genç Osmanlılar yürüttükleri faaliyetler sonucu yenilik karşıtı olan Abdülaziz’i tahttan indirerek, 30 Mayıs 1816 da V. Murat’ı tahta çıkarmışlardır.
•V. Murat’ın devleti yönetemeyeceği kısa sürede anlaşılınca Meşrutiyet ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit padişahlığa getirilmiş ve Mithat Paşa da Sadrazam olmuştur.
•Avrupalı devletler, Balkan uluslarının haklarını görüşmek ve Osmanlı yönetimini yeni reformlar yapmaya zorlamak üzere İstanbul Konferansı düzenlemişlerdir.
•Aynı dönemde Mithat Paşa ve bir grup devlet adamı tarafından hazırlanan Kanunesasi’nin padişah II. Abdülhamit tarafından kabul edilmesiyle birlikte, 1876’da, Osmanlı Devleti’nde meşrutiyet rejimine geçilmiştir.
•Meşrutiyetin ilanının ardından seçimler düzenlenmiş ve 1877’de Meclis-i Mebusan açılmıştır.
Kanuni Esasi nin Özellikleri ve Önemi
•İlk Osmanlı Anayasasıdır. Türk tarihinde ilk kez bir anayasa hazırlanarak halk hükümdarın yanında yönetime katılabilmiştir.
•Prusya ve Belçika anayasaları esas alınarak düzenlenmiştir.
•12 bölüm ve 119 maddeden oluşmuştur.
•Mebusan Meclisi ve Ayan Meclisi olmak üzere iki meclis oluşturulmuştur.
•Ayan meclisi üyeleri Padişah tarafından ölünceye kadar tayin edilebilecekti.
•Mebusan meclisi üyeleri Dört yılda bir yapılan seçimlerle Osmanlı erkekleri tarafından seçilecekti.
•Anayasa ile Yürütme yetkisi, başında padişahın bulunduğu nazırlardan meydana gelen Heyet-i Vükelaya (Bakanlar Kurulu) aittir.
•Anayasa ile Yasama yetkisi, Mebusan ve Ayan meclisine verilmiştir.
•Anayasa ile Yargı yetkisi, Şeriye ve Nizamiye mahkemelerine verilmiştir.
Kanunuesasi’ye Göre Padişaha Tanınan Haklar
•Meclisi açma kapatma yetkisi
•Yabancı devletlerle antlaşma yapılması
•Meclis tarafından yapılan kanunların veto edilebilmesi
•Savaş ve barışa karar verilmesi
•Ayan meclisinin üyelerini seçebilmesi
•İstediği kişileri sürgün edebilmesi
•Padişaha tanınan sürgün hakkı, padişaha çok geniş yetkiler tanındığının kanıtıdır.
•II. Abdülhamit 1877 – 1878 Osmanlı-Rus Savaşını gerekçe göstererek Mebusan Meclisini süresiz olarak kapatmıştır.
•Mithat Paşayı görevden uzaklaştırarak, sürgüne göndermiştir.
•II. Abdülhamit bundan sonra ülkeyi uzun süre istibdatla yönetmiştir. Bu durum II. Meşrutiyet in ilanına kadar devam etmiştir.
•Meşrutiyetin kısa sürede sona ermesinin nedeni meşrutiyet taraftarı olan Genç Osmanlıların güçlü bir siyasi örgütlenme sağlayamamalarıdır.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
•Avrupalılar, Balkan bunalımına çözüm bulmak amacıyla düzenlenen İstanbul Konferansı’nda Osmanlı yönetiminden;
•Bosna, Hersek ve Bulgaristan’a özerklik verilmesi,
•Sırbistan ve Karadağ’da bulunan askerlerin geri çekilmesi isteklerinde bulunmuşlardır.
•Bu istekleri Osmanlı’nın reddetmesi üzerine Rusya, Osmanlı Devletine savaş ilan etmiştir. Yapılan savaş sonucu Osmanlı Devleti ağır bir yenilgiye uğramıştır.
•Bu savaş sonunda imzalanan 1878 Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşmasının hükümleri Avrupa devletlerinin çıkarlarına uygun olmadığından, İngiltere. Almanya ve Avusturya’nın müdahalesi ile iptal edilerek yerine Berlin Antlaşması imzalanmıştır.
1878 Berlin Antlaşması’nın Maddeleri
•Romanya, Sırbistan ve Karadağ bağımsız olacak.
•Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya: Doğu Beyazıt Osmanlı Devleti’ne verilecek (Osmanlı Devleti’nin tek kazancı Doğu Beyazıt olmuştur.).
•Bosna-Hersek Osmanlı toprağı sayılacak: fakat Avusturya tarafından yönetilecek.
•Teselya, Yunanistan’a verilecek.
•Bulgar Krallığı üç bölüme ayrılacak.
•Girit’in ve Ermenilerin oturduğu yerlerde ıslahatlar yapılacak.
•Bulgaristan’ın parçalanmasıyla, Rusya’nın Balkanlar’a egemen olma (Panslavizm) ve sıcak denizlere inme amacı engellenmek istenmiştir.
•Berlin Antlaşması’yla ilk kez Ermeni Sorunu ortaya çıkmıştır.
•Berlin Antlaşmasından sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü koruma politikasını terk etmiştir.
II. Abdülhamit Dönemi Toprak Kayıpları (1878-1908)
•Kıbrıs – İngiltere — (1878)
•Tunus – Fransa — (1881)
•Mısır – İngiltere — (1882)
•Bulgaristan – Bağımsızlık kazandı — (1908)
•Girit – Yunanistan — (1908)
•Bosna/Hersek Avusturya — (1908)
II. Abdülhamit Dönemi Gelişmeleri
•Basına sansür konularak; cemiyet kurulması, gazete basılması ve yönetimin anlayışına ters düşen kitapların okunması yasaklanmıştır.
•Yıldız Sarayı yapılarak, devletin idaresi bu saraydan yapılmaya başlanmıştır.
•Hafiyelik Teşkilat kurulmuştur.
•İç idare ve dış ilişkilerde Panislamist bir politika (İslamcılık) benimsenmiştir.
•İlk kez özürlüler için eğitim kurumlan açılmıştır.
•Sanay-i Nefise Mektebi, Ticaret Mektebi, Hukuk Mektebi ve Mühendis Mektebi açılmıştır.
•Osmanlı Devletinden alacağı olan devletler, alacaklarını tahsil edebilmek için Osmanlının gelir ve giderlerini denetleyen Duyun-u Umumiye’yi kurmuşlardır (1881).Doğu Anadolu da merkezi otoriteyi artırmak ve Ermeni faaliyetlerine engel olmak amacıyla Hamidiye Alayları kurulmuştur.
•Abdülaziz zamanında hazırlanan Mecelle, bu dönemde uygulamaya konmuştur.
•Ziraat Bankası kurulmuştur.
•Donanma Haliç’e çekilerek çürümeye terk edilmiştir.
•Berlin – Bağdat Demiryolu hattı Alman şirketine ihale edilmiştir.
•Saltanatı boyunca tüm yetkileri elinde toplayan II. Abdülhamit, bu durumu 1908’e kadar sürdürmüştür.
•20. yy başlarında İttihat ve Terakki Cemiyetinin meşrutiyete yönelik çalışmaları hız kazanmıştır.
•Bu dönemde Balkanlarda bazı subaylar tarafından yönetime karşı isyanlar çıkarılmıştır.
•Aydınların ve bazı devlet adamlarının baskılarına karşı koyamayan padişah 1908’de Meşrutiyet’i ikinci defa ilan etmiştir.
•Bu çalkantılı dönemde önemli toprak kayıpları yaşanmıştır. Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiş, Avusturya Bosna-Hersek’i topraklarına katmış ve Girit Yunanistan’a katılmıştır.
31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)
•Yönetimde etkin olan İttihat ve Terakki Partisi’nin faaliyetlerinden memnun olmayan bazı çevreler tarafından İstanbul’da isyan (31 Mart Olayı) çıkarılmıştır (1909).
•Selanik’ten gelen Hareket Ordusu bu isyanı bastırmıştır.
•31 Mart Olayı Osmanlı Devleti’nde mevcut rejime karşı çıkan ilk isyandır.
•Yeni rejimi hedef alan bu isyan sonucunda II. Abdülhamit tahttan indirilmiştir. Ayrıca anayasada değişiklikler yapılmıştır.
•Anayasada yapılan değişiklikler ile;
•Padişahın; yetkileri kısıtlanmış,
•Meclis’i açıp kapatması zorlaşmış ve hükûmet Meclis’e karşı sorumlu hâle getirilmiştir.
•Siyasi partiler kurulmuştur.
•II. Meşrutiyet Dönemi’nin en önemli yeniliği çok partili hayata geçiş olmuştur.