MİLLİ MÜCADELE’NİN HAZIRLIK DÖNEMİ
İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)
•Meclisin açılmasına tepki göstermeyen İtilaf Devletleri, meclisten kendi isteklerinin dışında kararların çıkması üzerine tavır
değiştirmişlerdir.
•İtilaf Devletleri Misakımillî’ den dolayı Türklerin cezalandırılmasını, bunu gerçekleştirmek için de İstanbul’un işgal edilmesine karar vermişlerdir.
•Bu amaçla 16 Mart 1920‘de İstanbul’u resmen işgal ederek Osmanlı Mebusan Meclisi’ni basmışlar, bir çok aydın ve mebusu Malta’ya sürgüne göndermişlerdir.
İstanbul’un İşgali;
•TBMM’nin açılmasını kolaylaştırmıştır.
•İstanbul’un işgali Mustafa Kemal’in haklılığını ortaya çıkarmıştır.
•İstanbul’dan kaçan bir çok aydın Ankara’ya geçerek Milli Mücadeleye katılmıştır.
Büyük Millet Meclisi’nin açılışı (23 Nisan 1920)
•19 Mart 1920’de yayınlanan bir emirle Ankara’da bir meclis açılacağı ilan edilmiş ve seçimlerin yapılması istenmiştir.
•Bu arada, İstanbul’da dağıtılan Mebusan Meclisine üye olan ve tutuklanmayan milletvekillerinin de açılacak yeni meclise kabul edileceği ilan edilmiştir.
•İlk TBMM’ye farklı kesimlerin kabul edilmesi hem ulusal iradeye saygının hem de birlik ve beraberliğe verilen önemin göstergesidir.
•Meclis 23 Nisan 1920’de Ankara’da açılmıştır.
•Mustafa Kemal, bir konuşma yapmış ve Meclisin çalışma düzeninin belirlenmesine yönelik bir önergeyi Meclis’e sunmuştur.
Mustafa Kemal Tarafından Sunulan Önerge:
•Hükûmet kurmak zorunludur.
•TBMM’nin üstünde hiçbir güç yoktur.
•Geçici bir hükûmet başkanı atamak ya da padişah vekili tanımak doğru değildir.
•TBMM; yasama ve yürütme yetkilerini elinde bulundurur.
•Hükûmet işleri Meclis içinden belirlenecek bir kurul tarafından yürütülmelidir. Meclis başkanı aynı zamanda hükûmet başkanıdır.
•Padişah ve halifenin durumu, Meclis’in vereceği karara göre, daha sonra belirlenecektir.
I. TBMM’nin özellikleri:
•Kurucu meclistir.
•Savaş yönetmiştir.
•Demokratiktir ve ulusaldır.
•Siyasi partilere yer verilmemiştir.
•Meclis hükûmeti anlayışı benimsenmiştir.
•İhtilalcidir.
•Güçler Birliği’ni benimsemiştir.
•Yaptığı tek devrim saltanatın kaldırılmasıdır
TBMM’YE KARŞI AYAKLANMALAR
İstanbul Hükümeti’nce Çıkarılan Ayaklanmalar
Anzavur isyanı:
•Osmanlı ordusunda daha önce subaylık yapmış olan Ahmet Anzavur; Adapazarı, Susurluk, Biga,Gönen bölgelerinde Millî Mücadele’yi ve TBMM’yi hedef alan bir isyan çıkarmıştır.
•Bu isyanın çıkarılmasında, TBMM güçlerinin Boğazlardan uzak tutulmak istenmesi etkili olmuştur.
•Aznavur isyanı Çerkez Ethem yönetimindeki Kuvayımilliye birliklerince bastırılmıştır.
Kuvayıinzibatiye (Halifelik Ordusu) İsyanı:
•İstanbul hükûmeti tarafından, Kuvayımilliye’ye karşı, “Kuvayıinzibatiye” adıyla bir askerî güç toparlandı.
•”Halifelik Ordusu” da denilen bu askerî birlik; İzmit, Adapazarı civarında Kuvayımilliye birliklerine saldırmış, fakat Ali Fuat Paşa komutasındaki kuvvetler tarafından yenilgiye uğratılmıştır.
•Bu birliklerde yer alan askerlerin önemli bir bölümü Kuvayımilliye’ye katılmıştır.
İstanbul Hükûmeti ve İtilaf Devletleri Tarafından Çıkarılan İsyanlar
Yozgat İsyanı:
•15 Mayıs 1920’de Postacı Nazım ve Çerkez Kara Mustafa tarafından çıkarılan ve Çapanoğulları aşiretinin de desteklediği isyan Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır
Hendek, Bolu, Düzce, Adapazarı İsyanları:
•Boğazları kontrol altında tutma düşüncesindeki İngilizlerin desteğiyle 13 Nisan 1920’de başlayan isyan zamanla genişlemiş, 31 Mayıs 1920’de Ali Fuat Paşa ve Çerkez Ethem’e bağlı Kuvayımilliye birlikleri tarafından bastırılmıştır.
Konya İsyanı:
•Kuvayımilliye birlikleri karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet ve taraftarları işgalci Fransız birliklerine sığınmışlardır.
Afyon İsyanı:
•İsyancı Çopur Musa ve adamları Yunanlılara sığınmak zorunda kalmıştır
Millî Aşireti İsyanı:
•Urfa’nın Fransız işgalinden kurtarılmasında rol oynayan Millî Aşireti, Fransız telkinleriyle TBMM’ye karşı isyan etmiş (8 Haziran 1920), devlete bağlı aşiretler ile 5. Tümen’e yenilerek dağılmıştır.
Cemil Çeto İsyanı:
•Bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan Bahtiyar aşireti reisi Cemil Çeto’nun başlattığı isyan 7 Haziran 1920’de bastırılmıştır.
Diğer bazı isyanlar:
•Ali Batı İsyanı (Mardin), Koçgiri İsyanı (Erzincan), Şeyh Eşref İsyanı (Bayburt).
Azınlıklar Tarafından Çıkarılan İsyanlar
Ermeni İsyanları:
•Doğu Anadolu’daki Ermeni azınlığın yıkıcı çabaları Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki 15. Kolordu tarafından sona erdirilmiştir.
•Anadolu’nun güneyinde Urfa, Adana, Antep ve Maraş bölgelerindeki Ermeni azınlık da, işgalci Fransız güçlerinin bölgedeki varlığından yararlanarak taşkınlık yapmış ve Türkleri hedef alan karışıklıklar çıkarmıştır.
•Ermenilerin çıkardıkları bu isyan, Türk halkı tarafından kurulan millî kuvvetlerce sona erdirilmiştir.
Rum İsyanları:
•Karadeniz’in doğu bölgelerinde yaşayan Rumlar, İtilaf Devletleri’nin işgal girişimlerinden yararlanarak isyan etmişlerdir.
•Bu isyanın temel hedefi, Doğu Karadeniz bölgesinde bağımsız bir Pontus Rum Devleti’ni yeniden kurabilmektir.
•Pontus Rumları tarafından çıkarılan bu isyan, TBMM birliklerini en fazla uğraştıran isyan olmuştur.
•Azınlık unsurlarının Anadolu’da çıkardıkları isyanlar Türklerin bölge dışına göç etmesini sağlamaya yönelikti. Böylece, Wilson ilkelerinin bazı hükümlerinden yararlanabileceklerini umuyorlardı.
Kuvayımilliyeciler Tarafından Çıkarılan İsyanlar
•Batı Anadolu’da Kuvayımilliye yerine düzenli ordu birliklerinin oluşturulması için çalışmalar başlatılmış, Batı Cephesi komutanlığına Albay İsmet Bey atanmıştır.
•Kuvayımilliye liderlerinden ise düzenli ordunun emrine girmeleri istenmiş, bu istek bazı Kuvayımilliye liderleri arasında kabul görmemiştir.
•Bu şekilde tepki gösteren ve yeni kurulan düzenli ordu birliklerine katılmayı reddeden Kuvayımilliye liderlerinden Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe TBMM güçlerine isyan etmişlerdir.
•TBMM kuvvetleri, Birinci İnönü Savaşı’nda Yunan saldırısını etkisiz hâle getirdikten hemen sonra Çerkez Ethem üzerine yönelmiş ve bu kişi tarafından çıkarılan isyan sona erdirilmişti.
TBMM İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler:
•Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılarak isyancılar vatan haini ilan edildi.
•İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
•Bu mahkemelerin üyeleri milletvekillerinden oluşuyordu. Bu mahkemeler, TBMM’nin “yargı” yetkisini de kullandığının göstergesidir.
•Anadolu Ajansı kuruldu. Halk bilinçlendirildi.
•İstanbul ile resmî yazışmalar kesildi.
•Düzenli ordunun kuruluşunun tamamlanması için çalışmalar hızlandırıldı.
•İstanbul hükûmetinin kararları ve emirleri geçersiz sayıldı.
•Ankara Müftüsü Börekçizade Rıfat Efendi’den Millî Mücadele yanlısı fetva alındı.
SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)
•San Remo’da taslağı hazırlanan ve ağır maddeler içeren Sevr Antlaşması Şura-ı Saltanat’ta onaylanınca Maarif Nazırı Hadi Paşa Fransa’ya giderek Osmanlı Devleti adına antlaşmayı imzalamıştır.
•Mebusan Meclisi kapalı olduğu için Vahdettin, Sadrazam Damat Ferit, Vezirler ve eski kumandanlardan oluşan Şura-ı Saltanatı toplayarak antlaşmayı onaylamışlardır.
•Osmanlı Devleti’nin imza koyduğu bir antlaşmanın resmiyet kazanabilmesi için Mebusan Meclisi tarafından onaylanması yasal bir gereklilikti. Mebusan Meclisi kapatılmış olduğu için Sevr Antlaşması’nı onaylamamıştır. Bu durum, Sevr’in resmi dayanaktan yoksun ve hukuken geçersiz olduğunun göstergesidir.
•TBMM, Sevr’i tanımayarak, bu antlaşmayı onaylayanları vatan haini ilân etmiştir.
Sevr Antlaşması’nın maddeleri :
•İstanbul. Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalacak, ancak Osmanlı Devleti azınlık haklarını gözetmezse elinden alınacaktır.
•Boğazlar bütün devletlerin gemilerine açık olacaktır ve Boğazlar Komisyonu tarafından yönetilecektir.
•Doğu Anadolu’da bağımsız Ermeni ve özerk bir Kürt Devleti kurulacaktır.
•Azınlıklara geniş haklar tanınacaktır (Askerlikten ve vergiden muaf tutulacaklardır.).
•Doğu Trakya ve Batı Anadolu Yunanistan’a; Urfa, Antep dahil olmak üzere Suriye Fransa’ya verilecektir.
•Musul ve Arabistan dahil Irak İngiltere’ye verilecektir.
•Güneybatı Anadolu İtalya’ya verilecektir.
•Rodos ve Oniki Ada İtalya’ya, diğer Ege Adaları ise Yunanistan’a bırakılacaktır.
•Osmanlı ordusunun ağır silahları bulunmayacak ve 50700 kişiden oluşacaktır.
•Kapitülasyonlar bütün devletlere tanınacaktır.