KURTULUŞ SAVAŞI
Düzenli Ordunun Kurulması
•Mondros Ateşkes Antlaşması’nin imzalanmasından sonra Osmanlı Ordularının büyük bölümü terhis edilmiş, silah ve cephaneleri
elinden alınmıştır.
•Bu karara uymayarak ordularını dağıtmayan sadece Doğu Anadolu’daki 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’dir.
•İstanbul Hükümeti’nin Mondros Ateşkesinden sonra başlayan işgallere karşı kayıtsız kalması Kuvayımillîye birliklerini ortaya çıkarmıştır.
•Kuvayımillîye birlikleri Sivas Kongresi kararıyla Temsil Kuruluna, bir süre sonra da TBMM’ye bağlanmıştır. Ancak bütün çabalara rağmen birliklerin hareketleri önlenememiştir.
•Gediz Savaşındaki başarısızlıktan sonra Kuvayımillîye birlikleri tartışmalara yol açmış ve cephe üstündeki etkinliği azalan Ali Fuat Paşa görevinden alınmış ve cephe Batı ve Güney cepheleri olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
•Batı Cephesi komutanlığına İsmet İnönü, Güney Cephesi komutanlığına da Refet Bele atanmıştır.
•İki cephe de doğrudan Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisliğine bağlanarak düzenli ordu oluşturulmuştur (8 Kasım 1920).
Kuvayımilliye’nin Kaldırılış Nedenleri:
•Herhangi bir merkezden emir almaksızın, kendi başlarına hareket ediyorlardı.
•Bölgesel, dağınık hareket ediyorlardı.
•Keyfi uygulamalar ve cezalandırmalar yapıyorlardı.
•İhtiyaçlarını halktan zorla alıyorlardı.
•İşgale karşı beklenen ölçüde başarılı olamamışlardı.
Doğu Cephesi:
•I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan Bresit Litowsk Antlaşması’yla Ruslardan Kars, Ardahan ve Batum geri alınmış, ancak Mondros Ateşkes Anlaşması’yla bu topraklar boşaltılmak zorunda kalınmıştır.
•Ermeniler’in bölgedeki Türkleri katlederek saldırılarını artırmaları üzerine TBMM Ermenilere karşı savaş kararı almıştır.
•15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir, Ermenileri yenilgiye uğratarak Kars’ı ve Sarıkamış’ı geri almıştır. Gümrü’nünde ele geçirilmesi üzerine Ermeniler barış istemişlerdir.
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920):
•Aras Nehri ile Çıldır Gölü sınır sayılacaktır.
•Kars, Sarıkamış, Iğdır TBMM’ye bırakılacaktır.
•Ermeniler Misakımillî’yi kabul edecek ve Sevr Antlaşması’nı tanımayacaklardır.
•Bu antlaşmayla Doğu Cephesi kapanmış, birliklerin batıya kaydırılması ile Yunanlılar karşısında daha fazla güç kazanılmıştır.
•Ermenilere karşı kazanılan zafer TBMM’nin ilk askeri başarısı,
•Gümrü Antlaşması ise ilk antlaşması ve ilk siyasi başarısıdır.
•TBMM’yi ve Misakımilli’yi tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır.
•İlk kez bir antlaşmada Türkiye Devleti tabiri kullanılmıştır.
Güney Cephesi:
•Fransızlar ve onların kışkırttığı Ermeniler Antep, Urfa ve Maraş’ta Türklere karşı saldırılarını artırmışlardır.
•Bölgede Kuvayımillîye birlikleri Fransız ve Ermeni kuvvetleriyle mücadele ederek topraklarını işgalcilerden kurtarmışlardır.
•Güney Cephesi’nde sadece Kuvayımilliye ile mücadele edilmiştir; düzenli ordu yoktur.
•Bölgede düzenli ordu bulunmadığından Fransızlar durdurulmuş ancak tamamen bölgeden çıkarılamamıştır.
•Cephe, Batı Cephesi’nde yapılan Sakarya Savaşından sonra Fransızlar ile imzalanan Ankara Antlaşması’yla kapanmıştır. (20 Ekim 1921).
BATI CEPHESİ
I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921)
•Düzenli orduya geçişin henüz tamamlanamadığı bir dönemde, Yunanlılar TBMM güçlerine karşı saldırıya geçmişlerdir. Bu saldırının amaçları şunlardır:
•TBMM’ye Sevr’i kabul ettirmek
•Eskişehir’i alarak demiryollarını kontrol edebilmek
•TBMM’yi saf dışı bırakmak
•İtilaf Devletleri’nin desteğini devam ettirmek
•Yunan saldırısı, Çerkez Ethem İsyanı ile aynı dönemde gerçekleşmiştir.
•Yunanlılar bu isyandan yararlanmaya ve TBMM güçlerini zor durumda bırakmaya çalışmışsa da, yenilmişlerdir.
•I. İnönü Savaşı TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk askeri başarısıdır.
I. İnönü Savaşı’nın Sonuçları
•TBMM’ye ve düzenli orduya olan güven artmıştır.
•Düzenli ordunun gücü anlaşılmıştır.
•İsmet İnönü Generalliğe yükseltilmiştir.
•İtilaf Devletleri Londra Konferansını toplamışlardır (21 Şubat – 12 Mart 1921).
•Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır (16 Mart 1921).
•TBMM’nin ilk Anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilmiştir (20 Ocak 1921)
•İstiklal Marşı kabul edilmiştir (13 Ekim 1921).
Teşkilat-ı Esasiye (20 Ocak 1921)
•Türkiye’nin ilk Anayasasıdır.
•1921 Anayasası’nda cumhuriyet rejimiyle ilgili herhangi bir hüküm yoktur. Olağanüstü koşullarda hazırlandığı için içeriği çok sınırlı olmuş, kişi hak özgürlükleri ile ilgili bir hüküm içermemiştir.
•1924’e kadar yürürlükte kalmıştır.
•1921 Anayasası güçler birliği ilkesi dikkate alınarak şekillendirilmiştir.
•TBMM yasama, yürütme ve sonra yargı yetkisini kullanmıştır.
•Bu yapılanma olağanüstü koşullarda hızlı karar alabilmek ve uygulayabilmek amacıyla ilgilidir.
Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)
•Temel amaç;
•Bazı değişikliklerle Sevr’i Türklere kabul ettirmek,
•İstanbul hükûmeti ile TBMM arasındaki anlaşmazlıktan yararlanmak,
•Yunan ordusuna zaman kazandırabilmek amaçlarına yöneliktir.
•Konferansa TBMM Hükümeti dolaylı olarak İstanbul Hükümeti ile birlikte çağrılmıştır.
•TBMM doğrudan çağrılmadıkça Konferansa katılmayacağını bildirmiştir. Bunun üzerine İtilaf Devletleri, TBMM Hükümetini Konferansa davet etmiştir.
•TBMM Türkler barış istemiyor propagandasını sona erdirmek amacı etkili olmuştur.
•Konferansa Osmanlı adına katılan Sadrazam Tevfik Raşa Türk Ulusunun temsil hakkının Bekir Sami Bey’de olduğunu açıklamıştır.
•İtilaf Devletleri Sevr’i bazı değişikliklerle TBMM temsilcilerine kabul ettirmek istemişler ancak TBMM temsilcileri şartları kabul etmemiş ve konferans dağılmıştır.
•İtilaf Devletleri TBMM’nin varlığını bu konferans ile hukuksal olarak tanımışlardır.
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
•Taraflardan birinin tanımadığı antlaşmayı diğer taraf da tanımayacaktır.
•Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sı arasında imzalanmış antlaşmalar geçersizdir.
•Batum Gürcistan’a verilecektir
•Misakımillî’den ilk taviz.
•Sovyet Rusya Misakımillî’yi kabul edecektir.
•Moskova Antlaşması ile ilk defa bir büyük ve Avrupalı devlet TBMM’yi ve Misakımilli’yi tanımıştır.
•Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecektir.
•Sovyet Rusya Osmanlı Devleti‘nin verdiği kapitülasyonlardan vazgeçen ilk ülkedir.
Türk- Afgan dostluk antlaşması (1 Mart 1921)
•Taraflardan birinin kabul etmediği bir belgeyi diğerinin de kabul etmeyeceği belirtildi.
•Türkiye den Afganistan’a öğretmen ve subay gönderilmesi kararı alındı.
•TBMM’yi ilk tanıyan Müslüman devlet Afganistan’dır.