TÜRK İNKILABI
Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar
•Osmanlı Devleti’nde hukukun kaynağı İslam dini ve geleneklere dayanırdı. Kapitülasyonlar, Konsolosluk Mahkemeleri ve Karma Mahkemeler devlet içinde hukuk birliğinin sağlanmasını
engelliyordu.
•II. Mahmut ve Tanzimat döneminde gerçekleştirilen kanunlaştırma hareketleri tam anlamıyla amacına ulaşamamıştı.
•Bu dönemde yeni kanunların çıkarılmasına karşı eski kuralların varlığını koruması hukuk alanında ikili bir sistemin ortaya çıkmasına neden olmuştu.
•Cumhuriyetin devraldığı hukuk sistemi bir hukuk birliğinden yoksun, sorunlar çözmekten uzak ve çağın gerisindeydi.
1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye) 20 Ocak 1921
•l. TBMM tarafından hazırlanmıştır.
•Kurucu bir anayasadır.
•Çerçeve bir anayasadır; ayrıntısızdır.
•Savaş dönemi olduğundan, ayrıntılı bir anayasa hazırlanamamıştır.
•Millî iradeyi üstün tutmuştur.
•Meclis hükûmeti sistemini benimsemiştir.
•Güçler birliğini benimsemiştir; tam demokratik değildir.
•TBMM şeriat işlerini de yürütür.” demektedir; laik değildir.
1924 Anayasası (20 Nisan 1924)
•II. TBMM tarafından hazırlanmıştır.
•Millî iradeyi üstün tutmuştur.
•Kabine sistemini benimsemiştir.
•Devletin dini İslam’dır maddesi 1928’de kaldırılmış,
•1937’de Atatürk ilkeleri” konmuş; anayasa böylece sonradan laikleştirilmiştir.
Türk Medeni Kanununun Kabulü (17 Şubat 1926)
•Osmanlı Devletinin ilk medeni kanunu olan ve 1876’da yürürlüğe giren Mecelle toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için yetersiz kalmıştır.
•Cumhuriyetin ilanından sonra hukuk sistemi laikleştirilmiştir.
•En son hazırlanmış olması, çağın ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap vermesi gibi nedenlerden dolayı İsviçre Medeni Kanunu kabul edilmiş (17 Şubat 1926) ve yürürlüğe sokulmuştur (4 Ekim 1926).
Medeni Kanunun kabulüyle
•Aile hukukunda kadın, erkek eşitliği sağlandı.
•Çok eşle evlilik yasaklandı. Evliliklerde resmi nikah zorunlu kılındı.
•Mirasta kadın erkek eşitliği sağlandı.
•Boşanma hakkı kadına da tanındı.
•Kadınlara istediği mesleği seçme hakkı getirildi.
•Dinsel ve mezhepsel ayrımlara son verildi.
•Türk Medeni Kanun ile Patrikhanenin ve Konsoloslukların mahkeme kurma ve nikah kıyma yetkileri sona erdirildi.
Medeni Kanun kadına siyasi alanda eşitlik getirmemiştir. Medeni Kanun ile ülkede “hukuk birliği” sağlanmıştır.
Diğer Kanunlar
•Türk Ceza Kanunu: 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe girdi. İtalya’dan alınmıştır.
•Türk Ticaret Kanunu 29 Mayıs 1926’da Alman ve İtalyan Ticaret Kanunundan etkilenilerek hazırlanmıştır.
•Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu: 18 Haziran 1926’da yürürlüğe girmiş. İsviçre’den alınmıştır.
•Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu: 4 Nisan 1929’da kabul edilmiş ve Almanya’dan alınmıştır.
•İcra ve İflas Kanunu: Nisan 1929’da çıkarılmış ve İsviçre’den alınmıştır.
Kadınlara Siyası Hakların Tanınması
•Türkiye’de kadınlar 20 Mart 1930’da belediye seçimlerinde seçme hakkı kazandılar.
•1933’te Köy Kanunu’nda muhtar seçme ve köy heyetine seçilme hakkı düzenlendi.
•Milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına ise 5 Aralık 1934’te yapılan anayasa değişikliğiyle kavuştular.
•8 Şubat 1935’de ilk defa meclis seçimlerine katılan Türk kadınları mecliste 18 sandalye elde ettiler.
Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar
•Toplumsal düzeni çağdaşlaştırmak
•Avrupa ile ilişkilerde karışıklık ve sorunlar yaşanmasını önlemek
Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (1925)
•Cumhuriyet karşıtı kişilerin örgütlendiği kurumlar haline gelen tekke, türbe ve zaviyeler 30 Kasım 1925’te bir kanun çıkarılarak kapatılmıştır.
•Şeyh, molla, derviş, çelebi, türbedar, mürid gibi unvanların kullanımı yasaklanmıştır.
Şapka Devrimi (1925)
•Kılık ve kıyafette birliği sağlamak, çağdaş görünümlü bir toplum oluşturmak amacıyla 25 Kasım 1925’de Şapka Giyilmesi Hakkındaki kanun kabul edilmiştir.
•Kıyafetlerle değişiklik Laiklik ve Halkçılık ilkesi doğrultusunda yapılmış bir düzenlemedir.
Takvim, Saat ve Ölçü Birimlerinde Yapılan Değişiklikler
•Türkiye, Batı ile olan ilişkilerde karışıklıklar yaşanmaması amacıyla takvim, saat ve ölçülerde değişiklik yapmıştır.
•Kanunla Milletlerarası Takvim (Miladi Takvim) ve Saat sistemi kabul edilmiştir ve 1 Ocak 1926’da yürürlüğe girmiştir.
•1 Nisan 1931’de çıkan bir yasayla ticarette karışıklığa, hesapların zorlaşmasına yol açan arşın, endaze, dönüm, okka gibi ölçüler bırakılmış metre ve kilo sistemine geçilmiştir.
•1935’te hafta sonu tatili düzenlenmiştir. Hafta tatili cumadan pazara alınmıştır.
Soyadı Kanunu’nun Kabulü (1934)
•İsim benzerliği nedeniyle resmî işlemlerde karışıklıklar yaşanmaktaydı.
•Bu karışıklıkları ortadan kaldırmak amacıyla 21 Haziran 1934’te TBMM tarafından Soyadı Kanunu kabul edilmiştir.
•Herkesin toplumsal yaşamda ve kanun önünde eşit olması amaçlanmıştır.
•Soyadı Kanunu toplumsal alandaki ayrımcılıkları ortaya aldırmayı amaçladığından “halkçı” özellik taşır.
•TBMM çıkardığı bir kanunla akrabaları dahil kendisinden başka kimsenin kullanmaması kaydıyla Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’e Atatürk soyadını vermiştir.
Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar
Genel Durum:
•Osmanlı medreseleri Kuruluş ve Yükselme dönemlerindeki ileri durumunu kaybetmiştir.
•Medreselerin yanı sıra Osmanlı Devleti içinde yabancı ve azınlık okullarının bir arada olması kültür çatışmalarını doğurmuştur.
•l. Dünya Savaşı’nda ve Kurtuluş Savaşında eğitimli nüfusun önemli bir kısmı kayıp verilmiştir.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)
•Tüm okullar MEB’de bağlanarak eğitim öğretimde birlik sağlanmıştır.
•Medreseler kapatılmıştır.
•Tevhid-i Tedrisat Kanunu eğitimde laikleşme aşamasıdır
Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926)
•Eğitim sisteminin millî ve çağdaş hâle getirilmesi, okulların açılması,, müfredat programlarının halkın ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesi yönündeki yetki ve görevler MEB’e verilmiştir.
•İlköğretim zorunlu, parasız ve beş yıllık olarak belirlenmiştir.
Harf Devrimi (1 Kasım 1928)
•Eğitimde çağdaş bir yapı oluşturma ve okur-yazar oranının artırılmak istenmesi amacıyla Latin harfleri kabul edilmiş, bazı harfler Türkçeye uyarlanmıştır.
•1928’de ayrıca yeni rakamlar kabul edilmiştir.
•Millet Mektepleri açılarak Latin harfleri öğretilmiştir.
•Millet Mektepleri‘nin yanı sıra Atatürk Dönemi’nde açılan eğitim kurumlarından biri de Halkevleridir. İlk olarak 1932’de açılan Halkevleri’nde Atatürkçü düşünüş ve buna dayalı Atatürk ilkelerini yaymak ve inkılapları yerleştirmek amaçlanmıştır.
Üniversite Reformu (1933)
•Darülfünun kaldırılarak, ilk ve tek üniversite konumunda İstanbul Üniversitesi açılmıştır (1933).
•İstanbul’daki Mülkiye Mektebi “Siyasal Bilgiler Fakültesi« ne dönüştürülerek, Ankara’ya taşınmıştır.
•Ankara Hukuk Mektebi “Hukuk Fakültesine dönüştürülmüştür.
Türk Tarih Kurumu (1931)
•Türk tarihinin sadece Osmanlılarla sınırlı olmadığını. Türklerin insanlığın en eski uygarlıklarını kuran köklü bir millet olduğunu bilimsel metotlarla ortaya koymak ve tarih bilincini geliştirmek amacıyla 1931de Atatürk tarafından Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adıyla açılmıştır.
Amaçları;
•Türk kültürünü ve kimliğini korumak
•Türklerin medeniyet sahasındaki katkılarını ortaya koymak
•Türk tarihini araştırmak
l. Türk Tarih Kongresi’nde (1932) “Türk Tarih Tezi” ortaya atılmıştır.
TTK’nin süreli araştırma yayını Belleten’dir.
Türk Dil Kurumu (1932)
Türk Dili Tetkik Cemiyeti” adıyla açılmıştır.
Amaçları;
•Türk kültürünü ve kimliğini korumak
•Türk dilinin özelliklerini ve zenginliğini ortaya koymak
•Türk dilini yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmak
Sanat ve Spor Alanında Yapılan İnkılaplar
•Osmanlı’dan kalan Sanayi-i Nefise Mektebi “Güzel Sanatlar Akademisi” hâline getirilmiştir.
•Cemal Reşit Bey, Ulvi Cemal Erkin, Ahmet Adnan Saygun gibi müzisyenler ve
•İbrahim Çallı, Namık İsmail gibi ressamlar yetişmiştir.
•Modern beden eğitimi, spor ve jimnastik konularında gençleri yetiştirmek amacıyla Selim Sırrı Tarcan’ın çalışmaları desteklenmiştir.
Ekonomik Alanda yapılan İnkılaplar
•18 Şubat 1923 te İzmir’de Türkiye iktisat Kongresi toplanmıştır. Bu kongrede temel fikri ekonomik bağımsızlık olan Misak-ı İktisadi kabul edilmiştir
•Köylüden alınan aşar vergisi 1925’te kaldırılmıştır.
•Tarım Kredi Kooperatifleri kurulmuştur.
•Toprak “Reformu Kanunu çıkarılmıştır. Topraksız köylüye toprak dağıtılmasını öngören bu kanun tam olarak uygulanamamıştır.
•Türkiye’nin ilk özel bankası olan İş Bankası (1924) kurulmuştur.
•1930’da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulmuştur.
•1927’de sanayi kuruluşlarını teşvik amacıyla Teşvik-i Sanayi Kanunu kabul edilmiştir.
•1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı kabul edilmiştir. Temel tüketim mallarının üretimine önem verilerek, devletçilik ilkesi uygulanmaya başlamıştır.
•Devletçilik ilkesi uyarınca, özel teşebbüsün gerçekleştiremediği yatırımlar devlet eliyle yapılmıştır.
•1937 beş yıllık kalkınma planları hazırlanmıştır.
İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, ll. Dünya Savaşı’nın çıkması yüzünden uygulanamamıştır.
Sağlık Hizmetleri
•Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu.
•Kızılay ve Yeşilay güçlendirildi.
•Sağlık Bakanlığı kuruldu.
•Doktor ve hastane sayısı artırıldı.
•Verem Dispanserleri kuruldu.
Nutuk (Söylev)
•Atatürk tarafından, Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ikinci büyük kongresinde, 15 – 20 Ekim 1927 tarihleri arasında söylenmiştir.
•1919 – 1927 yılları arasını kapsar.
•Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışıyla başlayıp, Millî Mücadele ve Cumhuriyet’in ilk yılları anlatılır.
•”Gençliğe Hitabe” ile son bulur.