Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders notları, Tarih ders notları, tarih ders notları, ayt tarih ders notları, tyt tarih ders notları, tarih özet, tarih 9 ders notları, tarih 10 ders notları, tarih 11 ders notları, inkılap tarihi ders notları, çağdaş Türk ve dünya tarihi ders notları, güncel tarih ders notları, özet konu anlatım, kısa tarih, yeni kitaba göre hazırlanmış ders notları, yeni müfredat tarih , tarih pdf
İÇİNDEKİLER
BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI (23 Nisan 1920)
Büyük Millet Meclisine Karşı Ayaklanmalar
BMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler
Büyük Millet Meclisi’nin Açılması (23 Nisan 1920)
– Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin basılarak dağıtılmasının ardından Türk milleti adına karar verecek bir meclisin
açılması zaruri hâle gelmişti.
– Mustafa Kemal Paşa 19 Mart 1920’de vali ve kolordu komutanlarına bir genelge göndererek seçimlerin yeniden
yapılmasını istedi.
– Yapılan seçimler sonunda, yeni seçilen ve İstanbul’dan gelebilen mebusların katılımıyla 23 Nisan 1920’de
Ankara’da Büyük Millet Meclisi açıldı.
B.M.M.’nin Özellikleri (I. Meclis) :
– Devrimci özellik taşır.
– İlk halk meclisidir.
– Demokrasi uygulamasıdır.
– İdealist bir meclistir.
– Olağanüstü yetkileri vardır.
– Güçler birliği elindedir.
– Meclis Başkanı aynı zamanda başbakandır.
– İlk Meclis başkanı M. Kemal’dir.
– İstanbul Hükümetine karşı yeni bir devlet kurulmuştur.
– İlk hükümet başkanı Fevzi Çakmaktır.
– Meclis kurucu meclistir.
– Meclis 2 Nisan 1920’de “olağan üstü yetkilerle donatılmış meclis” adı ile açıldı. M. kemal meclis başkanı oldu.
Alınan Kararlar:
– Mutlak surette hükümet kurulmalıdır.
– Geçici olarak bir hükümet başkanı tanımak ya da padişah vekili atamak uygun değildir.
– Meclis’in üstünde (B.M.M.) hiç bir güç yoktur.
– B.M.M. yasama, yürütme ve yargı, gücünü kendinde toplar.
– B.M.M. üyelerinden hükümet oluşur. B.M.M. başkanı hükümetin başıdır.
– Padişah-Halife baskı ve zordan kurtulunca, meclisin vereceği karar gereği durumunu belirlenir.
– 25 Nisan 1920’de 11 kişilik icra vekilleri heyeti (Bakanlar kurulu) oluştu.
– İlk çıkan kanun “Ağnam vergisi” dir.
Büyük Millet Meclisine Karşı Ayaklanmalar
İstanbul hükümeti İngilizlerinde gayreti ile B.M.M. çalışmalarını engellemeye çalıştır. Bunun için;
– M. Kemal ve arkadaşları için gıyaben ölüm cezası verildi.
– Şeyhü’l islâmdan Fetva alınarak Milli mücadeleye katılanların dinsiz oldukları ilan edildi.
– B.M.M.’nin haksız yere halktan asker ve malzeme topladığını buna karşı halkın ayaklanmasını teşvik etti.
– İtilaf devletleri ile yapılacak kesin bir barış antlaşmasına hız verdi.
İstanbul hükümeti aldığı bu kararlar doğrultusunda 1919 yılından başlayarak ülkede ayaklanmalar çıkardı.
1920’de bu ayaklanmalar şiddetlendi. 1923 yılında bastırıldı. Ülkeye ve B.M.M. zarar veren bu ayaklanmalar sonunda
binlerce insan öldü.
Bu ayaklanmalar Şunlardır:
1. Anzavur Ayaklanması (25 Ekim-30 Kasım 1919)
Damat Ferit Paşa Hükûmeti tarafından Millî Mücadele’ye karşı tertip edilmiş ayaklanmalardır. Bu ayaklanmalara
İtilaf Devletleri de destek vermiştir.
2. Anzavur Ayaklanması (16 Şubat-16 Nisan 1920)
Anzavur Ayaklanması ve Kuvay-ı İnzibatiye Ayaklanması bu tür ayaklanmalar içerisinde yer almıştır. Bu isyanlar
Ethem ve Ali Fuat Paşa’ya bağlı birlikler tarafından bastırıldı.
Kuvay-ı İnzibatiye Ayaklanması (8 Mayıs-23 Mayıs 1920)
Kurtuluş Savaşı’nın başladığı günlerde Osmanlı Padişahının ve İngilizlerin kışkırtmaları ve teşviki ile Milli kuvvetleri
yok etmek için hilafet ordusu adı ile kurulan Kuvay-ı İnzibatiye tarafından çıkarılan ayaklanmalardır. Bu ayaklanmalara İtilaf Devletleri de destek vermiştir.
Bu isyanlar Ethem ve Ali Fuat Paşa’ya bağlı birlikler tarafından bastırıldı.
Düzce Ayaklanması (13 Nisan-31 Mayıs 1920)
Kurtuluş savaşı sırasında gerek İstanbul Hükümeti’nin ve gerekse İngilizlerin kışkırtması ile milli kuvvetlere karşı
girişilen ayaklanmalardır. İstanbul hükümeti tarafından desteklenen Kuvay-ı İnzibatiye Kuvvetleri Düzce’de
ayaklanma çıkarmışlardır. Asiler ilçenin dışında bulunan Müfreze Karargahını basarak, Müfreze Kumandanını esir
almışlardır.
Düzce Ayaklanması (8 Ağustos-23 Eylül 1920)
Birinci Düzce isyanından hemen sonra, milli kuvvetlerin Yozgat isyanını bastırmak için görevlendirilmesi üzerine, bu
durumdan faydalanmak isteyen Abaza ve Çerkezler, İkinci defa Düzce ve Hendek dolaylarında ayaklanmışlardır. Bolu
dağına gönderilen birlik, gece yarısı asiler tarafından pusuya düşürülmüş ve asiler bir çok milli kuvvet subayını şehit
etmişlerdir
Pontus Ayaklanması (Kasım 1918 – Şubat 1923)
Mondros’tan sonra işgaller başlamış, azınlıklar ise bu işgallerden cesaret bularak bulundukları bölgede isyan
etmişlerdir.
Amaçları:
Karadeniz Bölgesi’nde bir Rum, Doğu ve Güneydoğu illerinde ise bir Ermeni devleti kurmak olmuştur. Nurettin Paşa Rumların çıkardığı isyanları bastırırken Kâzım Karabekir Paşa ise 15. Kolordu kuvvetleriyle Ermeni isyanlarını bastırmıştır.
Ermeni Ayaklanması (28 Eylül 1920)
– 28 Eylül 1920’de düzenlenen karşı taarruzla Ermeni saldırıları sona erdi.
– Ermeniler, 2-3 Aralık 1920 tarihinde imzalanan Gümrü Antlaşması ile Anadolu’daki toprak taleplerinden
vazgeçtiler.
Koçgiri Ayaklanması (6 Mart-17 Haziran 1921)
Damat Ferit Paşa ve İtilaf güçleri Millî Mücadele’yi engellemek ve boğazları ellerinde tutmak, boğazların güvenliğini sağlamak için Düzce, Yozgat Konya bölgelerinde ayaklanmalar çıkarmış; Cemil Çeto, Koçgiri ve Millî Aşireti
isyanlarına destek vermişlerdir.
Kuvay-ı Millîye birlikleri bu ayaklanmaları bastırmıştır.
Cemil Çeto Ayaklanması (20 Mayıs-7 Haziran 1920)
Kurtuluş Savaşı sırasında Fransız ve İngilizlerden yardım alarak Bahtiyar Aşireti Reisi tarafından çıkarılan
ayaklanmadır. Bahtiyar Aşireti Reisi olan Cemil Çeto, Kürt Teali Cemiyeti prensiplerine uygun olarak İngilizlerden
yardım almış ve Doğu’da bir Kürdistan Devleti kurmak için ayaklanmıştır.
Milli kuvvetler Cemil Çeto kuvvetlerinin kısa zamanda dağıtmış ve kendisi ile oğlu birlikte yakalanarak idam
edilmiştir.
Ethem Ayaklanması (27 Aralık 1920-23 Ocak 1921)
Yunanlıların İzmir’i işgalinden sonra, Çerkez Ethem topladığı kuvvetlerle Salihli Cephesi’ni kurmuş ve kendini de
cephe komutanı ilan etmişti. Kuvay-i Seyyare adıyla anılan süvari birlikleri, yalnız istilacı düşmana karşı değil,
Anzavur’un ezilmesinde, Düzce, Adapazarı ve Yozgat ayaklanmalarının bastırılmasında yararlılık gösterdi.
Demirci Mehmet Efe Ayaklanması (1 Aralık-30 Aralık 1920)
İlk önceleri Kuvay-ı Millîyeci olup da sonradan İtilaf Devletleri’nin tahrikiyle ayaklanmışlardır. Düzenli ordu
kurulduktan sonra bu çete reisleri disipline edilmiş birliklere katılmak istememiş, bulundukları bölgede düzenli orduya
karşı isyan etmişlerdir.
Ethem ve Demirci Mehmet Efe isyanları İsmet Paşa’ya bağlı Batı Cephesi kuvvetlerince bastırılmıştır.
Konya Ayaklanması (2 Ekim 1920-22 Kasım 1920)
Kurtuluş savaşı yıllarında baş gösteren ve Konya’nın bir süre isyancıların elinde kalmasına neden olan ayaklanmadır.
1919’daki Bozkır Ayaklanmalarının elebaşlarından olan Delibaş Mehmed, Ankara Hükümeti’ni tanımadığını ilan
ederek çoğu asker kaçağı 500 kadar silahlı kişiyle Konya’nın Çumra nahiyesini bastı; nahiye müdürünü tutukladı ve
Konya ile haberleşmeyi kesti (2 Ekim 1920).
Ayaklanma kısa sürede Koçhisar, Karapınar, Karaman, Akşehir ve Alanya’ya kadar yayıldı. Ayaklanmayı haber alan
Ankara Hükümeti Dahiliye Vekili Miralay Refet Bey’i (Bele) ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi. Demirci
Mehmed Efe ve Yarbay Osman Bey’e bağlı birliklerinde bastırma harekâtına katılmasıyla ayaklanmacıların gücü iyice
kırıldı.
Demirci Mehmed Efenin bastırma harekâtının son noktası olan Isparta’ya girmesiyle 22 Kasım 1920’de Konya
ayaklanması tümüyle sona erdi.
Yozgat Ayaklanması (15 Mayıs-27 Ağustos 1920)
Kurtuluş Savaşı sırasında Hürriyet ve İtilaf Fırkası reisi Çapanoğlu Edip ve Celal tarafından Yozgat ve yöresinde
çıkarılan ayaklanmadır. Çapanoğlu Edip ve Celal kardeşlerin kışkırtması ile Yozgat yöresinde, Ankara Hükümeti’ne
karşı başlatılan ayaklanma iki ayrı dönemde olmuştur.
İlk ayaklanma Yıldızeli’nde Erzurumlu Hüseyin Nazım ve Kara Mustafa’nın elebaşılığında çıkarılmıştır. Milli
Kuvvetler bu ayaklanmayı 30 Aralıkta bastırmaya muvaffak olmuşlardır. İkinci isyan ise avukat Zileli Ali, Bucak
Müdürü Naci ve arkadaşları tarafından çıkarılmıştır. Kısa sürede yaygın bir duruma gelen ayaklanma Yozgat’a da
yayılmıştır.
Yozgat isyanını bastırmakla görevlendirilen Çerkez Ethem, kuvvetleri ile birlikte Yozgat’a girmiş, elebaşlarından bir
çoğunu idam ederek ayaklanmaya son vermiştir.
Yozgat Ayaklanması (5 Eylül-30 Aralık 1920)
– İkinci isyan ise avukat Zileli Ali, Bucak Müdürü Naci ve arkadaşları tarafından çıkarılmıştır. Kısa sürede yaygın bir
duruma gelen ayaklanma Yozgat’a da yayılmıştır.
– Yozgat isyanını bastırmakla görevlendirilen Çerkez Ethem, kuvvetleri ile birlikte Yozgat’a girmiş, elebaşlarından
birçoğunu idam ederek ayaklanmaya son vermiştir.
Millî Aşireti Ayaklanması (1 Haziran-8 Eylül 1920)
– Kurtuluş Savaşı sırasında İngilizler ve Fransızların kışkırtması üzerine Urfa’da Milli Aşiret tarafından çıkarılan
ayaklanmadır.
– Milli Aşiret’in reisi İsmail ile birlikte Halil, Bahur, Abdurrahman ve Mahmut adlı elebaşıları, Doğu’da bir Kürdistan Devleti kurmak düşüncesi ile ayaklanmışlardır (24 Ağustos 1920).
– Büyük bir kuvvetle harekete geçen asiler, Viranşehir’i aldıktan sonra Karakeçi Aşireti’ne mensup olanları
öldürmüşler, fakat daha sonra yapılan çatışmada, büyük çoğunluğu ortadan kaldırılmıştır.
BMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler
Büyük Millet Meclisi Karşı Fetva
– Damat Ferit Hükumetinin fetvalarına karşı Ankara Müftüsü Rıfat Hoca’dan (Börekçi) 16 Nisan 1920’de Millî
Mücadele’yi destekleyen bir fetva alınarak camilerde okutuldu. Böylelikle halk bu konuda bilinçlendirildi.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu (29 Nisan 1920)
– Asayişin sağlanması için 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu Meclisten çıkarılarak Damat Ferit hain ilan
edildi ve vatandaşlıktan çıkarıldı. Bunun yanında Büyük Millet Meclisine karşı çıkanlar ve ayaklananların vatan haini
sayılarak idam cezasına çarptırılacakları halka bildirildi.
Hâkimiyet-i Millîye Gazetesi
– Halkın aydınlanması için Ankara’da Hâkimiyet-i Millîye gazetesi çıkartılarak halk gelişmelerden haberdar edildi.
Anadolu Ajansının kuruluşu 6 Nisan 1920
– Millî Mücadele tarihinde önemli bir yere sahiptir. Millî Mücadele’yi desteklemek ve Türk milletini bilinçlendirmek
için gazete çıkarılması yeterli olmadı. Bu gazetelerin ihtiyaç duyduğu haber ve malzemelerin, kaynağından alınması
gerekiyordu. Ayrıca bağımsızlık için verilen mücadelenin haklılığı dünya kamuoyuna anlatılmalıydı. Bu amaç
doğrultusunda vakit kaybedilmeden çalışmalara başlandı ve 6 Nisan 1920’de “Anadolu Ajansı” kuruldu .
İstiklal Mahkemelerinin kurulması (11 Eylül 1920)
Büyük Millet Meclisi isyancıların, yağmacıların, casusların ve asker kaçaklarının yargılanması için 11 Eylül 1920’de
İstiklal Mahkemelerinin kuruldu.
San Remo Konferansı
18-26 Nisan 1920 tarihinde San Remo Konferansı’na katılan İtilaf Devletleri, hazırladıkları barış antlaşmasının
taslağını Osmanlıya kabul ettirmek için bir temsilci istedi. Konferansa Tevfik Paşa başkanlığında bir heyet gönderildi.
Paris’e giden Türk Heyeti 11 Mayıs 1920’de kendilerine sunulan barış şartlarını “Antlaşma Şartlarının bağımsız bir
devlet anlayışıyla bağdaştırılması mümkün değildir.” diyerek kabul etmedi.
Daha fazlası için bizi takip edin
EMEGİNİZE SAGLIK
EMEGİNİZE SAGLIK