Bu çalışmamızda güncel müfredata göre hazırladığımız 11. sınıf tarih dersi 2. ünitesi olan Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı soru- cevap çalışmasını paylaşıyoruz. 11. sınıf tarih soru cevap çalışmamız sayesinde ders kitabındaki çalışma sorularını rahatlıkla çözeceksiniz. 11. sınıf tarih yazılıya hazırlık çalışmamızdaki sorular sizleri 11. sınıf tarih yazılısına hazırlayacak. Tarih dersi 11. sınıf sorularımızı çözerek tyt tarih ve ayt tarih sınavlarında başarılı olacaksınız. Yeni 11. sınıf tarih ders kitabına uygun olarak hazırladığımız 11. sınıf tarih soruları aşağıdaki konuları kapsamaktadır.
11. Sınıf Tarih Dersi 2. Ünite Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı
11.2.1. Avrupa düşüncesinde meydana gelen değişimleri ve bunların etkilerini analiz eder.
Kavimler Göçü sonrası Avrupa’da ortaya çıkan Feodal sistem hakkında bilgi veriniz.
Kavimler Göçü sonrasında başlayan karışıklıkların etkisiyle halkın büyük bir kısmı hayatını devam ettirebilmek için büyük şato veya kalelere sahip feodal derebeylerinin himayesine girdi. Feodal sistemde halkı himaye eden derebeylerine “süzeren”, himaye edilen halka ise “vassal” denildi. Bu ilişkiye göre vassal, süzerene bir bağlılık yemini ediyor; süzeren de kendisine destek çıkan vassalına, toprağının bir bölümünü verebiliyordu. Bu yüzden feodal düzende derebeyleri, topraklarında yaşayan insanların üzerinde mutlak haklara sahip olmuşlardı. Feodal sistemde, her derebeyinin kendine ait toprağı, silahı, gücü ve kanunları vardı. Derebeylik sistemi Orta Çağ boyunca Avrupa’nın siyasi simgesiydi.
Katolik Kilisesi’nin bilimsel araştırmalara karşı tavır takınması; Orta Çağ Avrupa’sında hangi düşünce anlayışının ortaya çıkmasına neden oldu?
Skolastik düşünce
Endüljans, Aforoz, Enterdi ve Engizisyon terimlerini kısaca açıklayınız.
Endüljans: Orta Çağ Avrupa’sında papanın sattığı günah çıkarma, af belgesi.
Aforoz: Hristiyanlıkta kilise tarafından verilen “dinden çıkarma” cezası.
Enterdi: Papanın, Hristiyan bir ülkeyi halkı ile birlikte dinî hizmetlerden mahrum bırakması.
Engizisyon: Katolik Kilisesi’ne bağlı dinî mahkeme.
Rönesans nedir?
Kelime anlamı, yeniden doğuştur. Rönesans; XV. yüzyıl sonlarında, önce İtalya’da başlayıp daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan ve edebiyat, resim, müzik, bilim alanlarında görülen yenilik ve gelişmelere denir. Rönesans aynı zamanda din temelli baskıcı düşünceye ve Katolik Kilisesi’ne bir başkaldırı niteliğindedir.
Rönesans’ın ortaya çıkmasının nedenleri nelerdir?
İslam kültür ve medeniyetinden etkilenen Avrupalıların, Eski Yunan ve Roma medeniyetine ait eserleri incelemeleri.
İstanbul’un fethi sonrası bazı bilim insanlarının İtalya’ya giderek bilimsel faaliyetleri burada devam ettirmeleri.
Matbaanın kullanılmasıyla eski dönemlere ait sanat ve bilim eserlerinin çoğaltılması, okuryazar oranının artması.
Coğrafi Keşifler sonucu zenginleşen burjuva sınıfının sanatçıları koruması ve desteklemesi.
Rönesans’ın sonuçları nelerdir?
Avrupalılar bilim, resim, mimari, edebiyat gibi alanlar gelişti.
Skolastik düşünce büyük ölçüde yıkıldı.
Deney ve gözleme dayalı pozitif düşünce ön plana çıktı.
İnsana değer veren hümanist düşünce yaygınlaştı.
Katolik Kilisesi’ne olan güven temelden sarsıldı. Bu durum Reform hareketlerinin başlamasına neden oldu.
Bilimdeki gelişmeler, endüstrinin gelişmesine ortam hazırladı.
Rönesans hareketleri Avrupa dışında yayılma alanı bulamadı. Özellikle Osmanlı Devleti XIV ve XV. yüzyıllarda Avrupa’daki Rönesans hareketlerinden etkilenmedi.
Machiavelli (Makyavel) hakkında bilgi veriniz.
1469-1527 yılları arası yaşadı. “Hükümdar (Prens)” adlı eserinde İtalya’da siyasi birliğin ancak güçlü bir hükümdarla sağlanabileceği fikrini savundu. Ona göre “Hükümdarın önünde onu sınırlayacak hiçbir engel olmamalıdır.”. Yine aynı eserinde bir kişinin hiçbir etik, ahlak veya hukuk kuralı olmadan tek başına nasıl iktidar hâline gelebileceğinden bahsetti. Hayatının sonuna kadar İtalya’nın birliği için mücadele etti.
Thomas Moore (Tamıs Mur) hakkında bilgi veriniz.
1478-1535 yılları arası yaşadı. İngiliz devlet adamı, hukukçu ve Rönesans Dönemi hümanist yazarlarındandır. 1518 yılında İngiliz tarih yazıcılığının ilk başyapıtı olarak kabul edilen “History of King Richard III” [Histori of King Riçırd III (Kral III. Richard’ın Tarihi)] adlı kitabını yayımladı. 1516 yılında ise meşhur “Utopia” (Ütopya) adlı eserini tamamladı. Bu eserinde özel mülkün bulunmadığı, altına önem verilmeyen, her şeyin paylaşıldığı ve hükümdar kavramının bilinmediği sınıfsız bir dünya tasvir etti. Thomas Moore bu düşüncelerinin yanında zorunlu olmadıkça savaşlardan kaçınılması, kadın erkek eşitliği, çalışma saatlerinin düzenlenmesi, eğitim sisteminin parasız ve zorunlu olması, sağlık hizmetlerinin devletçe yerine getirilmesi; hasta, yaşlı ve düşkünlerin devlet tarafından korunması gibi fikirleri savundu.
Jean Jacques Rousseau (Jan Jak Russo) hakkında bilgi veriniz.
1712-1778 yılları arası yaşamıştır. XVIII. yüzyıl Fransız düşünürü Rousseau, millî egemenlik düşüncesini ortaya atan ilk isimdir. Fransız İhtilali’nin çıkmasında etkili olmuştur. “Toplumsal Sözleşme” adlı eserinde özellikle yurttaşlık bilincini, ortak düşünceyi, halkı, devleti oluşturan bir toplum sözleşmesini ve bu sözleşmeye her ferdin dâhil olması gerektiğini vurgulamıştır.
Reform hareketi nedir?
Reform ilk olarak Almanya’da Katolik kilisesinin halkı sömürmesine karşı başlayan harekettir. Almanya’da Reform hareketlerinin önderi Wittenberg Üniversitesinde din bilgini olan Martin Luther’dir. Luther taraftarlarına “Protestan” adı verildi.
Protestanlara inanç serbestliği tanıyan ilk antlaşma hangisidir?
Ogsburg Antlaşması (1555).
Reform hareketlerinin sonuçları nelerdir?
Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.
Protestanlık, Kalvenizm ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıktı.
Katolik Kilisesi’ne duyulan güven azaldı.
Protestanlığı kabul eden ülkelerde kilisenin malları elinden alındı.
Kilise ve din adamlarının toplum üzerindeki dinî ve siyasi baskıları kalktı.
Okullar kilisenin elinden alınarak laik eğitim anlayışı yaygınlaştırıldı.
Krallar ve prensler din işlerinin mutlak hâkimi oldular.
Sekülerleşme kavramı hakkında bilgi veriniz
TDK, sekülerizm kavramına karşılık olarak dünyacılık sözcüğünü önermiştir. Sekülerleşme, ister kişisel inanç anlamında, ister kurumsal pratikler veya siyasi oterite anlamında olsun kutsal olanın bilimsel olana boyun eğmesidir.
Sekülerleşme, XVII. yüzyıl sonrasında Protestanlığı benimseyen ülkelerde devlet ve kilise hukukunun ayrımı anlamında da kullanıldı.
Coğrafi keşifler sonrası Avrupa’da hangi sınıf ön plana çıktı?
Bu dönemde ticari faaliyetler sonucunda zenginleşen burjuva sınıfı imtiyazlı bir konuma sahip oldu.
Merkantilizm nedir?
Coğrafi Keşifler sonrası Avrupa’da “merkantilizm” adı verilen ekonomik sistem ortaya çıktı. Ülkelerin güç ve zenginliğinin sahip oldukları değerli madenlerle ölçülebileceği fikrine dayalı bu ekonomik anlayış doğrultusunda pek çok Avrupa devleti iç ve dış ticarete yöneldi.
Merkantilist anlayış sonucu Avrupalı devletler üretim ve ihracatı artırabilmek için birçok atölye kurdular. Bu dönemde teknolojik gelişmelere bağlı olarak tarımda insan gücüne ihtiyacın azalması, ulaşım imkânlarının gelişmesi, kentlerde sağlık merkezlerinin kurulması gibi etkenler de köylerden kentlere göçün hızlanmasına neden oldu.
11.2.1. Avrupa düşüncesinde meydana gelen değişimleri ve bunların etkilerini analiz eder.
1618 ile 1648 yılları arası gerçekleşen 30 Yıl savaşları hangi taraflar arasında gerçekleşti?
Katolik Birliği; Bazı Alman prenslikleri, Avusturya, Roma-Germen İmparatorluğu ve İspanya
Protestanlar: Bazı Alman prenslikler, Hollanda, İngiltere, Fransa, Danimarka ve İsveç de bu gruba katıldı.
30 Yıl Savaşları sonrası imzalanan 1648 Westphalia Barışı hakkında bilgi veriniz.
Otuz Yıl Savaşları Protestan Birliği’nin zaferi ile sonuçlandı.
Kalvenizm mezhebi resmen tanındı.
Katolik Kilisesi ve Roma-Germen İmparatorluğu güç kaybederken Fransa Avrupa siyasetine yön vermeye başladı.
Kilisenin kral üzerindeki etkisi zayıflamış ve egemenlik dinî otoriteden doğrudan kralın yetkisine geçmiştir.
Uluslararası ilişkilerde mütekabiliyet esası ile modern devletler hukuku ön plana çıktı.
Hollanda, Portekiz ve İsviçre gibi ülkeler ulus devlet anlayışı doğrultusunda bağımsızlıklarını elde etti.
Rasyonalizm nedir?
Rasyonalizm, bilginin doğuştan gelen akıl ve onun bir görevi olan düşünme gücü ile meydana geldiğini benimseyen ve doğru bilginin kaynağını da duyularda değil, akılda gören öğretidir.
Rasyonalizm Avrupa’da bilimsel devrimin başlamasına öncülük etti.
Bilim Devrimin öncülerinden Nicolaus Copernicus (Nikola Kopernik) hakkında bilgi veriniz.
1473-1543 yılları arası yaşamıştır. Dünya’nın Güneş etrafında dönen bir gezegen olduğunu iddia etti. Ancak Katolik Kilisesi, Dünya’nın sabit durduğu düşüncesindeydi. Bu nedenle Copernicus bu fikrini açıklayamadı ve bu fikirlerine yer verdiği “Gök Kürelerin Hareketi” adlı eserini ölümünden kısa süre önce yayımlayabildi.
Galileo (Galile) kimdir?
İtalyan asıllı gök bilimci Galileo 1564-1642 yılları arası yaşamıştır.
Kendi geliştirdiği teleskobu sayesinde gezegen ve yıldızların hareketlerini inceledi.
Gezegenlerin Güneş’in çevresinde hareket ettiğini ve Dünya’nın yuvarlak olduğunu iddia etti.
Ancak bu iddiası nedeniyle engizisyonda yargılandı.
Mahkemede kilisenin baskıları sonucu bu iddiasından vazgeçmişse de ömrünün kalanını ev hapsiyle geçirdi.
(1642-1727) Isaac Newton kimdir?
Newton, gelişmiş bir teleskop icat etti.
Newton, çağdaş anlamda bilimi kuran ve bilimsel düşünüşün en gelişmiş örneğini ortaya koyan bilim insanıydı.
Evrensel çekim yasasını bulmanın ötesinde bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi de bugünün bakış açısıyla belirledi.
11.2.2. Avrupa’daki gelişmelere bağlı olarak Osmanlı idari, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişimleri analiz eder.
Osmanlı devletinde gerçek anlamda ilk kapitülasyonlar hangi ülkeye hangi padişah zamanında verildi?
Gerçek anlamda ilk kapitülasyon II. Selim döneminde 1569’da Fransa’ya verildi.
1580’de İngiltere’ye ve 1612’de de Hollanda’ya Kapitülasyonlar verildi.
Hangi padişah döneminde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirildi?
1740 yılında Fransa’ya verilen kapitülasyonlar Sultan I. Mahmut tarafından sürekli hâle getirdi.
Kapitülasyonların sürekli hale getirilmesi Osmanlı devletini nasıl etkiledi?
Avrupalı devletlere verilen kapitülasyonlar merkantilizm politikasının
Osmanlı’da uygulanmasını kolaylaştırdı.
Avrupalıların malları zamanla Osmanlı pazarlarını doldurmaya başladı.
Esnaf sınıfının iş yapamaz hâle gelmesi, sosyo-ekonomik yapının bozulmasına neden oldu.
Tımar sistemini bozulmasının nedenleri nelerdir?
Tımar topraklarının nüfuzlu şahıslar tarafından, kendi çıkarları doğrultusunda kullanılması
Dirliklerin, askerî hizmetle değil, para ile satın alınabilen birer geçim kapısı hâline gelmesi
Celâli İsyanları nedeniyle Anadolu’da açığa çıkan güvenlik sorunlarının aşılması ve isyanların bastırılması için hangi birlikler kuruldu?
Sekban, sarıca adıyla anılan levent birlikleri oluşturuldu.
İltizam sistemi nedir?
İltizam sisteminde devlet, bir bölgenin vergi toplama hakkını açık arttırma usulüyle satardı. Devlet iltizam bedelinin bir kısmını peşin olarak talep ederdi. Peşin para yatırarak iltizamı alan kişilere mültezim, vergi toplama hakkını aldıkları topraklara da mukataa denirdi. Mültezimler başta askerî sınıftan gelenlerden oluşurken bunların yerini zamanla zengin tüccarlar ve tefeciler almaya başladı.
Tımar sistemi yerine iltizam sisteminin ortaya çıkmasının temel nedeni nedir?
Savaş teknolojisindeki gelişim, ateşli silahlarla donatılmış ve devamlı maaş alan merkezî piyade ordularının önemini arttırmıştır.
Bu gelişmeler Osmanlı maliyesine önemli bir yük getirmiş, devlet gelirlerinin büyük bir kısmının nakit üzerinden hazinede toplanması gerekliliğini doğurmuştur. Bu nedenle tımar sisteminin çözülmesi de kaçınılmaz olmuştur.
Osmanlı Devletinde ekonomik dengeyi sağlamak için hangi önlemler alınmıştır?
Ekonomide dengenin sağlanması için Müsadere (şahısların mallarına el koyma), yeni vergilerin alınması ve mevcut vergi oranlarının artırılması, para tağşişi (paranın içerisine başka ucuz madenler katma) gibi uygulamalara gidildi.
Bir bölgenin vergi toplama hakkının aynı kişiye verildiği malikâne usulü neden uygulanmıştır?
Malikâne usulü olarak adlandırılan bu sistemin amacı sürekli değişen mültezimlerin fazla kâr sağlama amacıyla tahrip ettikleri vergi kaynaklarını yeniden canlandırarak sürekli hâle getirmek ve değişmez bir mültezime bırakmaktır.
Mukataa toprakları hızla malikâne mukataasına çevrildi.
Sistem sayesinde başlarda Osmanlı hazinesine önemli miktarda nakit para akışı sağlandı.
11.2.3. Osmanlı devlet idaresi ve toplum düzenindeki çözülmeleri önleme çabalarını analiz eder.
Celâli isyanlarının nedenleri nelerdir?
XVII. yüzyılda uzun süren Osmanlı-Avusturya ve Osmanlı- İran savaşları gelirleri azalttığı için
Osmanlı Devleti’nin ekonomisi zayıflamıştır.
Tımar sisteminin bozulması,
Vergilerin yükseltilmesi,
İltizam sistemiyle istenilen sonuca ulaşılamaması,
Eski askerlerin eşkiyalık faaliyetlerine yönelmesi gibi nedenler bu isyanların başlıca etkenleridir.
Celâli isyanlarının sonuçları nelerdir?
İsyanların bastırılmasında şiddet ve baskı uygulandığı için sağlanan huzur uzun ömürlü olmamıştır.
Anadolu’da birçok insan hayatını kaybetmiş, köyler boşalmıştır.
Halkın can ve mal güvenliği isyanlar boyunca tehlike altına girmiştir.
İsyanlardan dolayı tarımsal ve hayvansal üretim düşmüş, işsizlik artmıştır.
Köylerden şehirlere yapılan göçler sebebiyle kırsal nüfus azalmıştır. Göç, şehir hayatında yeni sorunları doğurmuştur.
Ekonomik açıdan ise vergilerin düzenli toplanamayışı Osmanlı ekonomisini zayıflatmıştır.
Lehistan seferindeki gayretsizliği üzerine Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünen ve yeniçeriler tarafından öldürülen Osmanlı padişahı kimdir?
Genç Osman (II. Osman)
Yeniçerilerin 30 kadar devlet adamını çınar ağacına astıkları (Vakai Vakvakiyye) Çınar Vakası hangi padişah döneminde gerçekleşmiştir?
IV. Mehmet döneminde
I. Ahmet Dönemi’nde (1603-1617) uygulanmaya başlanan Ekber ve Erşed Sisteminde padişah nasıl belirleniyordu?
Veraset sisteminde yapılan bu değişiklikle hanedanın en büyük (ekber) ve en olgun (erşed) üyesi padişah olacaktı.
Osmanlı Devleti’ndeki sancağa çıkma ve kafes usulü uygulamalarını kısaca açıklayın.
Osmanlı Devleti’nde şehzadeler, yönetimde tecrübe kazanması amacıyla yetiştirilmek için sancaklara gönderilirdi.
Ekber ve Erşed Sistemiyle şehzadelerin sancağa çıkma usulü sona ermiştir.
Böylece şehzadelerin tamamen saray içinde yetiştiği kafes usulüne geçilmiştir.
Ekber ve Erşed sisteminin yararlı ve zararlı etkileri neler olmuştur?
Bu uygulamayla şehzadeler arasında taht kavgaları önlenmişti ancak şehzadeler ülke yönetiminde bilgi ve tecrübe kazanmamışlardı. Bilgi ve tecrübeden yoksun kalan şehzadeler, padişah olunca devlet adamları ve saray kadınlarının etkisi altında kalmışlardı.
Layiha nedir?
Layiha, özellikle XVII. yüzyıldan itibaren devlet düzenindeki olumsuzlukların giderilmesi için tavsiye niteliğindeki görüş metinleridir.
Layihalarda Osmanlı kadim (eski) düzenine dönme düşüncesi ön plandadır.
XVII. yüzyılda layihalar hazırlayan devlet adamları kimlerdi?
XVII. Yüzyılda Koçi Bey, Kâtip Çelebi, Ayni Ali Efendi gibi devlet adamları raporlar (risale-layiha) hazırladılar.
Lale Devri hangi olayla başlar, hangi olayla biter?
Lale Devri, 1718’de imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve 1730’da Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir.
Lale Devri padişahı ve sadrazamı kimdir?
Osmanlı padişahı III. Ahmet ve Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sadrazamlık dönemini kapsayan zevk, eğlence, barış, yenileşme ve sivil reformların görüldüğü bu döneme Lale Devri adı verilir.
Paris elçiliğinin ardından sunduğu raporla Osmanlı’da Batılılaşma hareketleri fiilen başlatan Osmanlı devlet adamı kimdir?
Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi
Lale Devri’nde meydana gelen önemli gelişmeler nelerdir?
Paris, Viyana, Varşova, Lehistan ve Rusya’ya giden elçiler diplomatik ve ticari görüşmelerde bulundular.
Osmanlı devlet erkânı ve zenginleri yeni konaklar, köşkler ve saraylar inşa ettirdiler.
Çelebi Mehmet Efendi’nin oğlu Mehmet Said Efendi ve İbrahim Müteferrika’nın gayretleriyle 1727’de İstanbul’da matbaa kuruldu.
1720’de Tulumbacı Ocağı (itfaiye) kuruldu.
Yalova’da kâğıt, İstanbul’da çini fabrikası açıldı.
Süsleme sanatında barok ve rokoko tarzları etkili oldu.
Doğu ve Batı dillerinden tercümeler yapıldı.
Karantina usulü uygulandı.
İstanbul’da çiçek hastalığı tedavi edildi.
Zenginlerin Batı yaşam tarzı olan eşyaları ithal etmeleri moda olmuştu.
Osmanlıda ilk matbaa ne zaman kuruldu?
İlk kez II. Bayezid döneminde Yahudi azınlıklar tarafından kuruldu.
İbrahim Müteferrika ile Mehmet Said Efendi’nin, III. Ahmet döneminde kurduğu matbaada ilk hangi eser basıldı?
Basılan eser, kaynaklarda “Vankulu Lugatı” adıyla geçen “Sıhahul Cevheri” tercümesiydi.
1609- 1657 yılları arası yaşamış, XVIII. yüzyıl Türk bilim dünyasında pozitif ve hür düşünceyi savunan, “Cihannüma’’ adlı eserini hazırlayan Osmanlı alimi kimdir?
Kâtip Çelebi
Evliya Çelebi kimdir?
Evliya Çelebi 1611- 1685 yılları arasında yaşamış Türk tarihinin en önemli seyyahlarından biridir. Seyahatname isimli eserinde gezip dolaştığı yerler hakkında bilgi vermiştir.