Tarihsel Bilginin Üretim Süreci konusu ile ilgili yazılı soruları ve cevapları hazırladık. 9. sınıf tarih dersi 1. ünitesi yazılıya hazırlık sorularımız MEB maarif model ile uyumludur. Güncel müfredata göre hazırladığımız Geçmişin İnşa Sürecinde Tarih yazılıya hazırlık çalışmamız sayesinde çözmediğiniz soru kalmayacak. Tarih öğrenmenin faydaları konusu ile ilgili hazırladığımız açık uçlu ve kısa cevaplı soruları tarih öğretmeni arkadaşlarımız 9. sınıf tarih dersi yazılılarında kullanabilirler. 9. sınıf tarih dersi yazılı soruları, Bloom Taksonomisinin farklı düzeylerine göre hazırlanmıştır (bilgi, anlama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme).
Tarihsel bilginin üretim sürecini çözümleyebilme yazılıya hazırlık soruları
Tarihsel Bilginin Üretim Süreci
Bilgi Basamağı
Soru: Bu cümlede tarihçilerin çalışmaları hangi meslek grubuna benzetilmiştir ve neden?
Cevap Anahtarı: Dedektiflere benzetilmiştir. Çünkü her iki meslek grubu da olayları aydınlatmak için bilgi ve belgelerden yararlanır, sistemli ve titiz bir çalışma yürütür ve kanıtlar üzerinden doğru bilgiye ulaşmaya çalışır.
- Tarih araştırmalarında; tabletler, kitabeler, kronikler, fermanlar, beratlar gibi kaynaklar kullanılır.
Soru: Bu tür kaynaklar oluşma biçimlerine göre hangi kategoriye girer?
Cevap Anahtarı: Yazılı kaynaklar.
- Arkeolojik kazılarda bulunan eski paralar, tarihçilere geçmiş dönemlere ait önemli bilgiler sunar.
Soru: Bu paraların incelenmesiyle hangi bilim dalı ilgilenir?
Cevap Anahtarı: Nümismatik.
- Tarihçilere geçmişte kullanılan dillerin gelişimini anlamada yardımcı olan bilim dalı hangisidir?
Cevap Anahtarı: Filoloji.
Anlama Basamağı
- Tarihsel bilginin üretim sürecinde, tarihçiler, olayların yaşandığı dönemden çok sonra yazılmış kaynakları da kullanabilirler.
Soru: Bu tür kaynaklara ne ad verilir ve neden birinci elden kaynaklar kadar güvenilir olmayabilirler?
Cevap Anahtarı: İkinci elden kaynaklar. Çünkü olaydan sonra yazıldıkları için, olayları yaşayan kişilerin bakış açısını veya olayların doğrudan ayrıntılarını yansıtmayabilir, başka kaynaklara dayanarak yazılmış olabilir veya zaman içinde bilgilerde değişiklikler/çarpıtmalar olabilmiştir.
- Bir tarihçi, Eski Mısır’da günlük yaşamı araştırmak istiyor.
Soru: Bu araştırma için, yazılı kaynakların yanı sıra hangi tür kaynaklardan yararlanabilir? Örnekler vererek açıklayın.
Cevap Anahtarı:
- Sözlü Kaynaklar: Eski Mısır mitleri, efsaneleri veya halk hikayeleri.
- Görüntülü Kaynaklar: Hiyeroglifler, duvar resimleri, heykeller.
- Eşya ve Nesneler: Eski Mısır’a ait ev eşyaları, giysiler, takılar, mumyalar.
Tarihsel bilginin üretim sürecinde, bir olayın farklı kaynaklardan elde edilen bilgileri birbiriyle uyuşmayabilir.
Soru: Bu durumda tarihçi nasıl bir yol izlemelidir?
Cevap Anahtarı: Tarihçi, tüm kaynakları dikkatlice incelemeli, kaynakların güvenilirliğini sorgulamalı, farklı bakış açılarını değerlendirmeli ve çelişkilerin nedenlerini araştırmaya çalışmalıdır.
Görsel: (Kadeş Savaşı rölyefi )
Kadeş Savaşı, Hitit İmparatorluğu ile Mısır Krallığı arasında gerçekleşmiştir. Yukarıdaki görsel, Mısır’daki Büyük Ebu Simbel Tapınağı’nda yer alan ve Kadeş Savaşı’nda II. Ramses’i savaş arabasında gösteren bir rölyefe aittir. II. Ramses Ebu Simbel Tapınağı’nda yaptırdığı rölyeflerde kendisini muzaffer bir kral olarak tasvir ettirmiştir.
Soru: Görseldeki rölyefin Kadeş Savaşı’nı araştıran bir tarihçi için neden yanıltıcı olabileceğini açıklayınız.
Cevap Anahtarı: Rölyef, savaşın gerçek sonucunu yansıtmayabilir. Rölyefi yaptıran II. Ramses, kendisini zafer kazanmış gibi göstermeyi tercih etmiş olabilir. Bu nedenle, olayları tek bir kaynaktan değerlendirmek yanıltıcı olabilir.
Uygulama Basamağı
Orhun Yazıtları, Türk tarihine ışık tutan önemli bir kaynaktır.
Soru: Bu yazıtların incelenmesi sırasında tarihçiler hangi bilim dallarından yararlanır?
Cevap Anahtarı: Tarihçiler; yazıtların okunması ve anlaşılması için Epigrafi, Paleografya ve Filoloji bilim dallarından yararlanırlar. Yazıtların tarihlendirilmesi için ise Kronoloji ve Kimya (karbon-14 yöntemi) kullanılabilir.
Bir tarihçi, Kurtuluş Savaşı sırasında yaşanan bir olayı araştırıyor.
Soru: Bu araştırma için kullanılabilecek birinci elden ve ikinci elden kaynaklara örnekler verin.
Cevap Anahtarı:
Birinci Elden Kaynaklar: O döneme ait mektuplar, savaş günlükleri, askeri raporlar.
İkinci Elden Kaynaklar: Tarih kitapları, Kurtuluş Savaşı ile ilgili akademik makaleler, belgeseller.
Bir araştırmacı, İstanbul’un fethini farklı bakış açılarından incelemek istiyor. Soru: Bu araştırma için hangi kaynakları kullanabilir ve bu kaynaklar araştırmaya nasıl farklı bakış açıları katabilir?
Cevap Anahtarı:
Bizans Kaynakları: Bizanslı tarihçilerin yazdığı kronikler veya günlükler, fethi Bizanslıların gözünden anlamamızı sağlar.
Osmanlı Kaynakları: Osmanlı tarihçilerinin yazdığı fetihnameler veya resmi belgeler, fethi Osmanlıların bakış açısından anlamamızı sağlar.
Venedik veya Ceneviz Kaynakları: İstanbul’da bulunan Avrupalı tüccarların yazdığı mektuplar veya raporlar, olayın ticari ve sosyal etkileri hakkında bilgi verebilir.
Analiz Basamağı
Tarihçiler çalışmalarında farklı kaynaklardan yararlanmalıdır
Soru: Tarihçiler araştırma yaparken neden birden fazla kaynağı kullanmalıdır açıklayınız.
Cevap Anahtarı: Birden fazla kaynak kullanmak, konuya daha geniş bir perspektiften bakmamızı sağlar. Farklı kaynaklar, farklı bakış açıları, ek bilgiler veya bir olayın farklı yönlerini ortaya çıkarabilir. Bir kaynağın eksikliklerini veya olası yanlılıklarını diğer kaynaklarla karşılaştırarak daha dengeli ve güvenilir bir tarihsel bilgiye ulaşabiliriz.
Soru: Sahte olduğu ortaya çıkan bir haritanın tarih araştırmalarında kullanılmasının doğurabileceği olumsuz sonuçlar nelerdir?
Cevap Anahtarı:
- Yanlış Bilgilerin Yayılması: Sahte haritalar, gerçekleri çarpıtarak yanlış bilgilerin yayılmasına neden olur.
- Yönlendirilmiş Yorumlar: Sahte haritalar, araştırmacıları yanlış yönlendirerek hatalı sonuçlara varmalarına yol açar.
- Tarihe Güvenin Sarsılması: Sahte kaynakların kullanılması, tarihsel bilgilere olan güveni azaltır ve tarih araştırmalarının güvenilirliğini sorgulatır.
Sentez Basamağı
Göktürk tarihi ile ilgili yapılan çalışmalarda Çince kaynakların çokça kullanılmıştır.
Soru: Bir uygarlığın tarihini araştırırken, o uygarlığa ait kaynakların yanı sıra, o uygarlıkla etkileşimde bulunmuş diğer uygarlıklara ait kaynakları da kullanmanın faydaları nelerdir?
Cevap Anahtarı:
- Çok Yönlü Bilgi: Farklı kaynaklar, olayları farklı açılardan ele alarak daha kapsamlı bir anlayış sunar.
- Karşılaştırmalı Analiz: Farklı kaynakları karşılaştırarak, bilgilerin doğruluğunu teyit etmek ve çelişkileri çözmek mümkün olur.
- Eksik Bilgileri Tamamlama: Bir uygarlığa ait kaynaklarda eksik veya kayıp bilgiler, diğer uygarlıklara ait kaynaklar sayesinde tamamlanabilir.
Osmanlı tarihi araştırmalarında yazılı belgelerin yanında arkeolojik bulgularda kullanılmıştır.
Soru: Sadece yazılı kaynaklara dayanarak yapılan tarih araştırmalarının eksik kalabileceği durumları örnekler vererek açıklayınız.
Cevap Anahtarı:
- Günlük Yaşam Detayları: Resmi belgeler, günlük yaşamın ayrıntılarını (giyim, beslenme, eğlence, inançlar vb.) tam olarak yansıtmayabilir. Bu konularda arkeolojik buluntular daha fazla bilgi verebilir.
- Marjinal Gruplar: Yazılı kaynaklar genellikle elit kesime odaklanır. Arkeoloji, toplumun alt tabakalarının yaşamına dair de bilgi sağlar.
- Maddi Kültür: Mimari, sanat eserleri, seramik gibi buluntular, dönemin estetik anlayışını, teknolojisini ve sosyal yapısını anlamamıza yardımcı olur.
Değerlendirme Basamağı
Soru: Tarihsel bir kaynağın güvenilirliğini değerlendirirken nelere dikkat edilmelidir? Örnekler vererek açıklayınız.
Cevap Anahtarı:
- Yazarın Kimliği ve Amacı: Yazarın kim olduğu, hangi amaçla yazdığı, hangi gruba veya düşünceye yakın olduğu kaynağın tarafsızlığını etkileyebilir. Örneğin, siyasi bir figürün kendi dönemi hakkında yazdığı bir eser, olayları abartmış veya kendi lehine yorumlamış olabilir.
- Zaman Faktörü: Olayla kaynağın yazıldığı zaman arasındaki süre önemlidir. Olaya yakın zamanda yazılmış kaynaklar daha doğru bilgiler içerebilirken, daha sonra yazılanlarda hatırlama hataları veya bilinçli çarpıtmalar olabilir.
- Diğer Kaynaklarla Karşılaştırma: Kaynağın sunduğu bilgileri, aynı döneme ait diğer kaynaklarla karşılaştırmak, bilgilerin doğruluğunu teyit etmeye ve farklı bakış açıları yakalamaya yardımcı olur.
Tarih biliminin yöntem basamakları nelerdir?
1. Tarama (Kaynak Arama)
Bu aşamada tarihçi, konuyla ilgili tüm olası kaynakları araştırır ve toplar. Bu kaynaklar, yazılı belgeler (kitaplar, gazeteler, mektuplar), görsel materyaller (fotoğraflar, filmler), maddi kalıntılar (eserler, yapılar) ve sözlü tarih gibi çeşitlilik gösterebilir.
2. Tasnif (Sınıflandırma)
Toplanan kaynaklar, konu ve tarihsel döneme göre düzenlenir ve sınıflandırılır. Bu sayede karmaşık görünen bilgi yığını daha anlaşılır hale gelir ve analiz için hazırlanır.
3. Tahlil (Çözümleme)
Sınıflandırılan kaynaklar, içerikleri açısından detaylı bir şekilde incelenir. Bu aşamada kaynakların güvenilirliği, tarafsızlığı ve kapsamlılığı değerlendirilir. Kaynaklar arasındaki çelişkiler ve eksiklikler tespit edilmeye çalışılır.
4. Tenkit (Eleştiri)
Tahlil edilen kaynaklar, bilimsel yöntemlere göre eleştirilerek doğru sonuçlara ulaşılmaya çalışılır. Bu aşamada kaynakların yazarı, yazıldığı tarih, amaç ve ideoloji gibi faktörler göz önünde bulundurulur. Kaynakların orijinalliği sorgulanır.
5. Terkip (Sentez)
Son aşamada ise elde edilen bilgiler bir araya getirilerek anlamlı bir bütün oluşturulur. Bu sayede konuyla ilgili yeni bir görüş veya açıklama ortaya konulur.
