I. DÜNYA SAVAŞI
Genel Nedenler
•Ham Madde ve Pazar Arayışı
•Milliyetçilik Düşüncesi
•Silahlanma Yarışı
Özel Nedenler:
•Almanya’nın 19. yüzyıl sonlarından başlayarak büyük bir hızla silahlanmaya başlaması, en büyük sömürgeci devlet olan İngiltere’nin çıkarlarını tehlikeye düşürmesi.
•Fransa’nın 1871’de Almanya’ya bıraktığı Alsace – Loraines’i geri almak istemesi
•Rusya’nın Panslavist politikasının Avusturya – Macaristan imparatorluğu’nun çıkarlarına ters düşmesi
•Sırbistan’ın, Avusturya – Macaristan’dan toprak istemesi
•Rusya’nın sıcak denizlere ulaşmak için Panslavizm politikasına ağırlık vermesi
•İtalya’nın Akdeniz havzasında sömürge elde etmek istemesi.
•Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü korumakta ve bazı kazanımlar elde etmek istemesi.
•Bulgaristan’ın Balkanlarda daha fazla toprak elde etmek istemesi
•Avusturya – Macaristan Veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi
Savaşın Tarafları
•Savaş başında devletler arasında bloklaşma yaşanmıştır. Bunlar:
Üçlü itilaf (Anlaşma): İngiltere, Fransa, Rusya
Üçlü İttifak (Bağlaşma): Almanya. Avusturya – Macaristan, İtalya
•İtalya savaş sırasında taraf değiştirerek İtilaf Devletlerinin yanına geçmiştir.
•Romanya, Japonya, ABD ve Yunanistan itilaf devletlerinin yanında savaşa katılmıştır.
•Osmanlı Devleti ve Bulgaristan bir dönem sonra İttifak grubu yanında savaşa katılmıştır.
•Japonya, Uzak Doğu’da bulunan Alman sömürgelerini ele geçirmek için savaşa girmiş ve amacına kısa sürede ulaşmıştır. 1. Dünya Savaşı’ndan ilk olarak Japonya çekilmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girişi
•Osmanlı yönetimi savaş başladığında tarafsız olduğunu ilan etmiş, Boğazların kapatıldığını ve kapitülasyonların tek taraflı olarak kaldırıldığını ifade etmiştir.
•Savaşın dışında kalamayacağını anlayan Osmanlı Devleti ilk olarak İngiltere ve Fransa ile bağlantı kurmak istemiş fakat reddedilmiştir. Bunun en büyük nedeni Rusya’yı kendi yanlarında tutmak istemeleridir.
•Almanya ise Osmanlı Devleti’nin kendi yanında savaşa girmesi için büyük çaba harcamıştır.
Almanya’nın Osmanlı Devletini Yanında İstemesinin Nedenleri:
•Halifenin nüfuzundan yararlanmak
•İngiltere’nin Hint sömürge yolunu ele geçirmek
•Yeni cepheler açılmasını sağlayarak, kendi askerî yükünü hafifletmek
•Osmanlı insan gücünden ve ham madde kaynaklarından yararlanmak (Musul-Kerkük petrollerinden yararlanma düşüncesi)
•Osmanlı Devleti’nin coğrafi konumunu ve Boğazları kullanmak
•Rusya’ya yapılacak yardımların önünü kesmek
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girişi:
•Alman donanmasına ait Goben ve Breslav adlı savaş gemileri İngiliz donanmasından kaçarak Osmanlı Devletine sığınmıştır.
•Osmanlı Devleti tarafsızlığını korumak için gemileri satın aldığını açıklamıştır. Yavuz ve Midilli adlarını alan gemiler, Karadeniz’de Rusya’nın Sivastapol ve Odessa limanlarını bombalamışlardır. Bu olay ile Osmanlı Devleti resmen savaşa girmiş oldu.
•Osmanlıların Savaşa Girmesi İle:
•Yeni cepheler açılmış, savaş daha geniş bir alana yayılmıştır.
•Savaş; İtilaf Devletleri için daha güç hâle gelmiş ve uzamıştır.
•İngiltere Kıbrıs’ı topraklarına kattığını ilan etmiştir.
OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
•Savunma Cepheleri: Çanakkale, Suriye, Filistin, Irak, Yemen, Hicaz
•Yardım Cepheleri: Galiçya, Romanya, Makedonya
TAARRUZ CEPHELERİ
Kafkas Cephesi:
•Nedenleri:
•Orta Asya Türkleri ile birleşerek Turancılık düşüncesinin gerçekleştirilmek istenmesi
•Kars, Ardahan ve Batum‘ un geri alınmak istenmesi
•Bakü petrol bölgelerinin alınmak istenmesi
•Enver Paşa Sarıkamış Harekâtını başlatmıştır. Ancak ağır kış şartlarından dolayı 90.000 Türk askeri hayatını kaybetmiştir. Bunun üzerine saldırıya geçen Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon, Erzincan ve Van’ı ele geçirmişlerdir.
•Muş ve Bitlis Mustafa Kemal Paşa’nın da çabaları ile geri alınmıştır.
•Osmanlı Devleti 1915 yılında Tehcir Kanununu yayınlayarak Doğu Anadolu’da yaşayan Ermenileri Suriye ve Filistin taraflarına zorunlu göçe tabi tutmuştur.
•Bolşevik ihtilâli’nin çıkması üzerine Rusya 1918’de Brest Litovsk Antlaşması’nı imzalayarak I. Dünya Savaşından çekilmiş ve işgal ettiği toprakları boşaltmıştır.
•Böylece Kafkasya Cephesi kapanmış ve Rusya Berlin Antlaşması ile aldığı Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti ne geri vermiştir.
Kanal Cephesi:
•Almanya’nın isteği üzerine, Süveyş Kanalı ele geçirilmeye çalışılmıştır.
•Bu şekilde, İngiltere’nin elinde tuttuğu Hint sömürgelerine giden yol kesilmek istenmiştir.
•1915’te kanala yönelik olarak düzenlenen harekatlar, Arapların İngilizlerin yanında yer alması ve Almanya’dan yeterince yardım elde edilememesi nedeniyle başarılı olmamıştır.
SAVUNMA CEPHELERİ
Çanakkale Cephesi:
•Nedenleri:
•İngiltere ve Fransa’nın ekonomik bunalıma giren Rusya’ya yardım götürmek istemeleri
•İtilaf devletlerinin Osmanlı Devletini savaş dışında bırakarak savaşı bir an önce bitirmek istemeleri
•İngiltere’nin Balkanlarda yeni cepheler açarak. İttifak Devletleri arasındaki bağlantıyı koparmak istemeleri
•İtilaf donanması, Şubat 1915’te Çanakkale Boğazı’nı doğrudan geçmeye çalışmış, fakat karşılaştıkları direniş nedeniyle geri çekilmişlerdir.
•Denizden geçemeyeceklerini anlayan İtilaf Devletleri, bu kez karaya asker çıkararak Boğazın iki tarafında bulunan top bataryalarını imha etmeyi planlamışlardır.
•Burada da Osmanlı ordusunun direnişi ile karşılaşan İtilaf kuvvetleri, büyük kayıplar vererek bölgeyi terk etmek zorunda kalmışlardır.
•Sonuçları:
•Rusya’ya yardım gitmemiş ve Bolşevik ihtilaline ortam hazırlanmıştır.
•Savaşın süresi iki yıl kadar uzamıştır.
•Her iki taraftan toplam yarım milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir.
•Bulgaristan. Almanya’nın yanında savaşa girmiş ve Osmanlı- Alman kara bağlantısı kurulmuştur.
•Mustafa Kemal bu cephedeki başarıları tüm ulus tarafından tanınmasın sağlamıştır.
Irak Cephesi:
•Irak’ta bulunan petrol yataklarını ele geçirmek isteyen İngiltere, aynı zamanda Osmanlıların Doğu ile bağlantısını kesmeyi ve Ruslara yardım göndermeyi planlamıştır.
•Kutü’l-Amare bölgesinde İngiliz kuvvetleri karşısında başarı kazanılmış, fakat bölgede sayıları artırılan İngiliz güçlerine karşı daha fazla direnilememiştir.
Osmanlıların Irak Cephesi’nde yenilgiye uğraması üzerine ilerleyen İngilizler, Bağdat’ı işgal ederek Musul’a kadar olan bölgeyi kontrol altına almışlardır.
Suriye-Filistin Cephesi:
•Osmanlı birliklerinin Kanal harekâtında yaşadığı başarısızlığın ardından kuzeye doğru ilerleyen İngilizler, Kudüs dahil olmak üzere Filistin topraklarını işgal etmişlerdir.
•Osmanlı ordusu tarafından oluşturulan yeni savunma hattının parçalanması üzerine, Osmanlı birlikleri Mustafa Kemal tarafından geri çekilmiştir.
•I. Dünya Savaşında Mustafa Kemal son olarak Suriye Cephesi’nde görev yapmıştır.
Hicaz- Yemen Cephesi:
•Arapların bir kısmının isyan etmesi Hicaz’da bulunan Osmanlı birliklerini zor durumda bırakmış, bu nedenle İtilaf Devletleri’nin yanı sıra Araplarla da mücadele edilmek zorunda kalınmıştır.
•İngiltere Mac- Mahon Antlaşması ile Araplara bağımsızlık vaad ederek desteklerini almıştır.
•Bazı Arapların işgalci güçlerle birlikte hareket etmeleri, İslamcılık düşüncesinin ve ümmetçilik anlayışının etkisinin azaldığının göstergesidir.
•Osmanlı askerleri Mekke ve Medine gibi kutsal toprakları terk etmek zorunda kalmışlardır.
YARDIM AMACI İLE AÇILAN CEPHELER
Makedonya, Romanya ve Galiçya Cepheleri:
•Balkanlarda çatışmaların yaşandığı bu dış cephelere, Bulgaristan ve Avusturya- Macaristan’a destek için Osmanlı Devleti tarafından asker gönderilmiştir.
•Rusya’nın savaştan çekilmesi ile kapanan bu cephelerde Rus, Sırp, Romen askerleri ile mücadele edilmiştir.
•Mustafa Kemal I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale, Kafkas ve Suriye- Filistin cephelerinde savaşmıştır.