10. sınıf öğrencileri, 1. dönem 1. tarih yazılı sınavına mı hazırlanıyorsunuz? Tarih Öğretmenleri 10. sınıf tarih dersi yazılı sorularını mı hazırlayacaksınız Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği konu dağılım tablosuna ve 10. sınıf tarih ders kitabındaki öğrenme çıktılarına be kazanımlara uygun olarak hazırlanmış, kapsamlı bir yazılı çalışması bulacaksınız.
Tüm sorularımız, tarih dersinin temel kavramlarını öğrenmenize ve yazılıda başarılı olmanıza yardımcı olacak şekilde tasarlandı. Açık uçlu ve kısa cevaplı sorularla karşılaşacağınız 10. sınıf tarih yazılısından 100 alacaksınız.
Neden bu çalışmayı tercih etmelisiniz?
• MEB Müfredatına Uygun: Tüm sorular, Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği kazanımlara ve öğrenme çıktılarına göre hazırlanmıştır.
• Kapsamlı İçerik: Ders kitabındaki tüm önemli konulara yer verilmiştir.
•Açık uçlu ve kısa cevaplı sorularımız ve cevapları tarih 10 1. dönem 1. yazılısında kesinlikle çıkacak.
10. sınıf tarih dersi yazılısında başarılı olmak için hemen çalışmaya başlayın!
10.1.1. Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başlaması ile Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılışı arasındaki süreçte meydana gelen başlıca siyasi gelişmeleri tarih şeridi ve haritalar üzerinde gösterir.
1- Aşağıda XI-XIV. yüzyıllar arasında Anadolu’da meydana gelen bazı önemli olaylar ve tarihleri verilmiştir. Bu olayları kronolojik sıraya koyunuz. (Bilgi Düzeyi)
Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılması
Miryokefalon Muharebesi
Kösedağ Muharebesi
Karamanoğlu Mehmet Bey’in Türkçeyi resmî dil ilan etmesi
Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması
Cevap:
1.Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılması (1157)
2.Miryokefalon Muharebesi (1176)
3.Kösedağ Muharebesi (1243)
4.Karamanoğlu Mehmet Bey’in Türkçeyi resmî dil ilan etmesi (1277)
5.Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılması (1308)
2- Miryokefalon Muharebesi, Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulması, Kösedağ Muharebesi, I. Haçlı Seferi, Yassıçemen Muharebesi
Yukarıda meydana gelen olayları kronojik olarak sıralayın. (Bilgi Düzeyi)
1077 Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulması,
1096-1099 I. Haçlı Seferi,
1176 Miryokefalon Muharebesi,
1230 Yassıçemen Muharebesi,
1243 Kösedağ Muharebesi
3- Bu haritayı incelendiğinde Anadolu’nun siyasi durumu hakkında neler söylenebilir? Açıklayınız.
Bu harita, Anadolu’da çeşitli beyliklerin ve devletlerin rekabet içerisinde olduğu bir dönemi yansıtmaktadır. Bölgede Anadolu Selçukluları önemli bir güç merkezi haline gelmiş, fakat tam anlamıyla siyasi bir bütünlük sağlanamamıştır.
10.1.2. Anadolu’ya yapılan Türk göçlerinin sosyokültürel etkilerini analiz eder.
4- Hangi savaş sonrası Anadolu’ya ‘’Turchia veya Turkiya dendi?
Cevap: Miryokefalon Savaşı (1176)
5- Anadolu’nun hangi coğrafi özellikleri Oğuz Türklerinin burayı yurt edinmelerinde etkili olmuştur? 2 tane örnek yazınız.
Anadolu’nun üç tarafının denizlerle çevrili olması, doğal bir savunma hattı sağlamış ve güvenlik duygusu oluşturmuştur.
Verimli topraklara sahip olması, tarım ve hayvancılık faaliyetleri için uygun bir ortam sunmuştur.
İklim ve bitki örtüsünün Türklerin yaşam tarzına uygun olması, adaptasyon sürecini kolaylaştırmıştır.
Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bir konumda olması, ticaret yolları üzerinde bulunması, ekonomik faaliyetler için avantaj sağlamıştır.
6- Bizans İmparatorluğu, Anadolu’daki farklı Hristiyan kiliselerini başlangıçtan beri kabullenememiştir. Farklı din ve mezheplere mensup toplulukları Ortodokslaştırmak ve Rumlaştırmak amacıyla sürekli baskı politikası uygulamıştır.
Bizans İmparatorluğu’nun bu politikası Anadolu halkının Türklere bakış açısını nasıl etkilemiştir?
Cevap: Bizans’ın baskı politikaları Anadolu halkının, kendilerine hoşgörüyle yaklaşan Türkleri kurtarıcı olarak görmelerine yol açmıştır. Bu durum Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerini kolaylaştırmıştır.
7- Türkler Emeviler döneminde Irak’a gelmeye başladılar. Abbasiler döneminde idari ve askeri kadroda yer aldılar. Halife Mutasım Türklerin Araplarla karışıp savaşçı özelliklerini kaybetmemesi için sadece Türklerin yaşadığı Samarra şehrini kurdu.
Soru: Bu metinden de yararlanarak Türklerin Abbasiler döneminde konumunu hakkında neler söyleyebiliriz.
Cevap: Türkler, Abbasiler döneminde orduda ve devlet yönetiminde önemli rollere sahip olmuşlardır. Savaşçı kimlikleriyle tanınan Türkler, Abbasiler için önemli bir güç kaynağı olmuştur. Öyle ki Halife, Türklerin askeri özelliklerini korumaları adına özel bir şehir bile kurmuştur.
8- X. yüzyıl boyunca Müslüman Araplarla, Hristiyan Bizanslılar arasında sürüp giden çatışmalar yüzünden Anadolu’nun nüfusu oldukça seyrekleşmişti. Diğer yandan Anadolu’nun Bizans tarafında kalan diğer bölgelerinde feodal toprak düzeninin sonucunda yerli halk hem fakirleşmiş hem de bazı bölgelerden göç etmek zorunda kalmıştı.
Bu durum, XI. yüzyılda Anadolu’ya gelen Türkler için ne gibi avantajlar sağlamıştır?
Cevap: Anadolu’nun nüfusunun azalması ve yerli halkın fakirleşmesi, Türklerin yerleşmesi ve toprak sahibi olması için uygun bir ortam yaratmıştır. Ayrıca Bizans ordusunun zayıflaması, bölgede siyasi birliğin olmaması da, Türklerin askeri başarılarını kolaylaştırmıştır.
9- Oğuz Türklerinin Orta Asya’da kurmuş oldukları Oğuz Yabgu Devleti XI. yüzyıl başlarında yıkıldı. İslamiyet’i kabul ettikten sonra kendilerine Türkmen de denilen Oğuz boyları, kuraklık ve salgın gibi tabii olaylar ile siyasi baskılar yüzünden Horasan’a göç etmek zorunda kaldı.
Tarih boyunca pek çok toplum göç etmek zorunda kalmıştır. Bu göçlerin nedenleri neler olabilir? Tarihsel ve güncel örnekler vererek açıklayınız.
Doğal Afetler: Kuraklık, sel, deprem gibi doğal afetler, insanların yaşam alanlarını terk etmelerine neden olabilir. Örnek: 1939 Erzincan depremi sonrası, birçok insan bölgeden göç etmiştir.
Savaşlar: Savaşlar, insanların can güvenliğini tehdit eder ve göçlere yol açabilir. Örnek: Suriye İç Savaşı nedeniyle milyonlarca Suriyeli, Türkiye başta olmak üzere farklı ülkelere göç etmek zorunda kalmıştır.
Ekonomik Sebepler: İşsizlik, yoksulluk, daha iyi yaşam koşulları arayışı, insanların göç etmesine sebep olabilir. Örnek: Türkiye’den Avrupa ülkelerine yapılan işçi göçleri.
10- Bizans İmparatorluğumda sık sık taht kavgaları yaşanıyordu. Ermeni ve Gürcülerle sık sık yaşanan siyasi sorunlar Bizans İmparatorluğunu yıpratmıştı. Bizans-Sasani savaşları yüzünden Anadolu tahribata uğramış, halkın can ve mal güvenliği kalmamıştı. Ticaret yolları güvenliğini kaybetmiş, tarımsal üretim iyice azalmıştı.
Soru: Verilen bilgilerden yararlanarak, Bizans İmparatorluğu’nun zayıflamasının nedenlerini maddeler halinde sıralayınız.
Cevap:
İç Savaşlar ve Taht Kavgaları
Dış Savaşlar (Bizans-Sasani Savaşları)
Azınlıklarla Yaşanan Sorunlar (Ermeni ve Gürcüler)
Ekonomik Çöküş (Ticaretin ve Tarımın Durması)
11- XI. yüzyıldan itibaren, Anadolu’daki otorite boşluğundan faydalanan Türkler, kısa sürede Anadolu’ya hâkim oldular. Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde devlet ve beylik kurdular. Anadolu halkına yönelik adaletli bir politika izlediler. Kimsenin dinine, diline ve inancına müdahale etmediler.
Soru: Metinde bahsedilen Türklerin Anadolu halkına yönelik politikalarının, Anadolu’nun Türkleşmesi üzerindeki etkilerini analiz ediniz.
Cevap: Türklerin adaletli ve hoşgörülü politikaları, Anadolu halkının Türklere güven duymasını ve onlarla bütünleşmesini sağlamıştır. Bu politika, Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Türkler, zorla asimilasyon yerine, yerel halkın kültürüne ve inançlarına saygı göstererek, Anadolu’nun barışçıl bir şekilde Türkleşmesine öncülük etmişlerdir.
12- Malazgirt Savaşı’ndan sonra kurulan ilk Türk beylikleri ve Türkiye Selçukluları ile Anadolu’da Türk hâkimiyeti kalıcı hâle geldi. Oğuz Türklerinin önce Horasan’a daha sonra da Anadolu’ya yapmış oldukları ilk göç dalgasının sebep ve sonuçları göz önüne alındığında, Türklerin ilkel göçebe bir anlayışla sahip olmadıkları, aksine, kendine has yüksek bir kültür ve medeniyete sahip oldukları görülür.
Soru: “Göçebe toplumlar, ilkel ve gelişmemiştir.” görüşünü Oğuz Türkleri örneği üzerinden değerlendiriniz.
Cevap: “Göçebe toplumlar ilkel ve gelişmemiştir” görüşü, Oğuz Türkleri örneğinde görüldüğü gibi doğru değildir. Göçebe yaşam tarzı, gelişmiş bir medeniyetin oluşmasını engellememiştir. Oğuzlar, göçebe olmalarına rağmen askeri alanda, yönetim sistemlerinde ve kültürel alanda önemli başarılar elde etmişlerdir. Anadolu’ya taşınan Türk-İslam medeniyeti, bu durumun en belirgin örneklerindendir.
13- Türklerle Bizans İmparatorluğu arasında yapılan ilk savaş hangisidir?
Cevap: 1048 Pasinler Savaşı
10.1.3. Anadolu’daki ilk Türk siyasi teşekküllerinin birbirleriyle ve çevre devletlerle olan ilişkilerini uzlaşma ve çatışma bağlamında değerlendirir.
1- 1071 Malazgirt Savaşı sonrası Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri hangileridir?
Saltuklular (1072-1202), Danişmentliler (1080-1178), Mengücekliler (1080-1228), Artuklular (1102-1231), Çaka Beyliği (1081-1093)
2- Yukarıdaki haritada I. Dönem Anadolu Türk beyliklerinin kuruluş yerleri numaralandırılmıştır. Numaraların karşısına hangi beyliğin o bölgede kurulduğunu yazınız.
Çaka Beyliği, 2- Danişmentliler, 3- Mengücekliler, 4- Saltuklular, 5- Artuklular
3– Türkiye Selçuklu Devletinde hükümdarların sultan unvanı yanında hükümdarlar “keyhüsrev, keykavus, keykubat” gibi unvanlar da kullanmaları hangi uygarlıktan etkilendiklerinin kanıtıdır?
Hükümdarların “keyhüsrev, keykavus, keykubat” gibi Farsça unvanlar da kullanmaları İran medeniyetinden etkilendiklerinin kanıtıdır.
4- Türkiye Selçuklu Devleti nerede, ne zaman ve kim tarafından kurulmuştur.
Kurucusu, Selçuklu soyundan (Oğuzların Kınık Boyu) Süleyman Şah’tır. 1077 yılında İznik merkez olmak üzere Türkiye Selçuklu Devleti kuruldu.
5- “Danişmentliler Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli rol oynadılar. Hâkim oldukları bölgelerde birçok mimari eser yaptılar. Bunlardan bazıları Kayseri’de Ulu Camii, Sivas’ta Çifte Minareli Medrese, Tokat’ta Yağıbasan Medresesi , Amasya’da Halifet Gazi Kümbeti’dir. Danişmentliler hâkimiyetleri altına aldıkları gayrimüslim halkın inançlarına ve ibadethanelerine dokunmayarak adaletli bir yönetim ortaya koydular.”
Yukarıda verilen metne göre Danişmentliler’in Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına katkılarını açıklayınız.
Danişmentliler, fethettikleri bölgelerde Türkmenleri yerleştirerek Anadolu’nun Türkleşmesine katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca cami, medrese ve külliye gibi yapılar inşa ederek İslam dininin yayılmasını sağlamışlardır. Gayrimüslim halka karşı hoşgörülü davranarak bölgenin huzur ve istikrarına katkı sağlamışlardır.
6- Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yönelik fetih hareketlerinin hızlanmasında etkili olan faktörler nelerdir?
Büyük Selçuklu Hükümdarı Alp Arslan’ın fethedilen bölgeyi fetheden komutana kılıç hakkı olarak vermesi.
Büyük Selçuklu Devleti’nin zamanla otoritesini kaybetmesi ve komutanların bağımsız hareket etmeye başlaması.
7- Çaka Bey’in Türkiye Selçuklu Devleti ile ittifak kurmasının sebebi neydi? (Kavrama)
Çaka Bey, İstanbul’u kuşatmak için Türkiye Selçuklu Devleti ve Peçenek Türkleri ile ittifak kurmuştur.
8- Miryokefalon Savaşı’nın sonuçlarını Türkiye Selçuklu Devleti ve Bizans İmparatorluğu açısından siyasi ve ekonomik çerçevede karşılaştıran bir tablo oluşturunuz.
| Türkiye Selçuklu Devleti | Bizans İmparatorluğu | |
| Siyasi | Anadolu’daki hâkimiyeti güçlendi. Batı Anadolu’ya ilerleyişi hızlandı. | Anadolu’yu Türklerden geri alma umutları sona erdi. Türklerin ilerleyişini durduramadı. Savunmaya çekildi. |
| Ekonomik | Anadolu’daki ticaret yollarının kontrolünü ele geçirdi. Ticaret gelirleri arttı. | Anadolu’daki ticaret yollarını kaybetti. Ticaret gelirlerinde azalma oldu. |
9- El-Cezeri’nin icatlarının günümüz teknolojisine etkileri neler olmuştur?
El-Cezeri, otomatik makineler ve robotlar alanında yaptığı çalışmalarla günümüz robotik ve otomasyon teknolojilerinin temellerini atmıştır. Su saatleri, pompa sistemleri, mekanik müzik aletleri gibi icatları, günümüzde kullanılan saatler, pompalar, otomatik kontrol sistemleri ve robotların öncüleri olarak kabul edilebilir. El-Cezeri’nin çalışmaları, mühendislik ve mekanik alanında önemli bir ilham kaynağı olmuştur.
10- Türkiye Selçuklu Devleti’nde ikta sisteminin işleyişini kısaca açıklayınız.
Devlete ait topraklardan (miri arazi) bir bölümünün, hizmet karşılığı devlet görevlilerine (asker, yönetici vb.) verilmesi esasına dayanıyordu. İkta sahibi, toprağı köylüye dağıtır ve vergi geliri elde eder, karşılığında asker besler ve devlete hizmet ederdi.
11- Türkiye Selçuklu Devleti’nde uygulanan ikta sisteminin faydalarından 2 tanesini yazınız.
Devlete sadık bir ordu oluşturulmasını sağlamıştır.
Taşrada devlet otoritesinin güçlenmesine yardımcı olmuştur.
Devlet, maaş ödemek zorunda kalmadan asker ve yönetici kadrosu oluşturabilmiştir.
Tarım arazilerinin sürekli işlenmesini ve verimliliğin artmasını sağlamıştır.
Toprak gelirleriyle memur maaşları karşılanmıştır.
Ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesine ve gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Toplumsal tabakalaşmanın önüne geçilmesine yardımcı olmuştur.
Köylülerin refah seviyesinin artmasına katkı sağlamıştır.
Toplumsal istikrarın sağlanmasına destek olmuştur.
12- Ahilik teşkilatının işleyişini kısaca açıklayınız.
Ahilik Teşkilatı esnaf ve zanaatkârların bir araya gelerek oluşturdukları bir örgütlenmeydi. Ahlaklı, dürüst ve çalışkan olmayı temel prensip olarak benimsemişlerdi. Usta-çırak ilişkisiyle meslek eğitimi verilir, kaliteli üretim ve adil ticaret teşvik edilirdi.
13- Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin Anadolu’nun Türkleşmesine ve İslamlaşmasına katkılarını yazınız.
Cevap: Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri; Saltuklular, Danişmentliler, Mengücekliler, Artuklular ve Çaka Beyliği gibi güçlü siyasi yapılar kurmuşlardır. Bu beylikler, Bizans İmparatorluğu’na ve diğer güçlere karşı mücadele ederek Anadolu’nun fethini ve Türkleşmesini hızlandırmışlardır. Cami, medrese, han, kervansaray gibi yapılar inşa ederek İslam dininin yayılmasına ve Anadolu’nun İslamlaşmasına önemli katkılarda bulunmuşlardır. Ayrıca Türk kültür ve sanatının Anadolu’da yayılmasını sağlamış, bilim ve ticaretin gelişmesine destek olmuşlardır.
14- İlk Türk denizci beyliğidir.
İzmir civarında kuruldu.
Yukarıda özellikleri verilen birinci dönem Anadolu Türk beyliği kimlerdir?
Çaka Beyliği (1081-1093)
10.1.4. İslam dünyasının korunması bağlamında Türkiye Selçuklu Devleti ve Eyyubi Devleti’nin Haçlılarla yaptıkları mücadelelerin sosyokültürel etkilerini analiz eder.
1- Haçlı Seferleri’ne karşı mücadele eden iki önemli Türk İslam devleti hangileridir?
Cevap:
Haçlı Seferleri’ne karşı Türkiye Selçuklu Devleti, Eyyûbî Devleti ve ilk Türk beylikleri mücadele etmiştir.
2- Haçlı Seferleri’nin sebeplerinden 2 tanesini yazınız.
Cevap:
Dini: Hristiyanlar, kutsal toprakları Müslümanların elinden almak istiyordu. Kluni tarikatı da bu yönde propagandalar yaparak halkı kışkırtıyordu. Papa, Haçlı Seferlerine katılanların günahlarının affedileceğini vaat ediyordu. Katolik kilisesi de Ortodoks kilisesini kontrol altına almayı hedefliyordu.
Siyasi: Bizans, Türklerin ilerleyişini durdurmak için Avrupa’dan yardım istemişti. Avrupa devletleri de Türkleri Anadolu’dan atmak istiyordu.
Ekonomik: Doğudan gelen ticaret yolları Türklerin kontrolündeydi ve Avrupalılar bu yolları ele geçirmek istiyordu. Ayrıca, fakir Avrupalılar Doğu’nun zenginliklerini ele geçirmek ve derebeyler de yeni topraklar kazanarak güçlenmek istiyordu.
