Bu yazımızda güncel müfredata göre hazırladığımız 10. sınıf tarih dersi 4. ünitesi olan Beylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti soru- cevap çalışmasını paylaşıyoruz. 10. sınıf tarih soru cevap çalışmamız sayesinde ders kitabındaki çalışma sorularını rahatlıkla çözeceksiniz. 10. sınıf tarih yazılıya hazırlık çalışmamızdaki sorular sizleri 10. sınıf tarih yazılısına hazırlayacak. Tarih dersi 10. sınıf sorularımızı çözerek tyt tarih ve ayt tarih sınavlarında başarılı olacaksınız. Yeni tarih 10 ders kitabına uygun olarak hazırladığımız 10. sınıf tarih soruları aşağıdaki konuları kapsamaktadır.
10. Sınıf Tarih Dersi 4. Ünite: Beylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti
10.4.1. Sûfîlerin ve âlimlerin öğretilerinin Anadolu’nun İslamlaşmasına etkisini açıklar.
Moğol İstilası sonrası Anadolu’nun İslamlaşmasına etki eden alim ve sufiler kimlerdir?
Hoca Ahmet Yesevi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Hacı Bektâş-ı Veli, Ahi Evran, Yunus Emre ve Hacı Bayrâm-ı Veli vb.
Hoca Ahmet Yesevi kimdir?
Pirî Türkistan olarak anılan Hoca Ahmet Yesevi, (1093- 1166) Divân-ı Hikmet adlı eseriyle İslamiyet öğretisinde söz sahibi oldu.
O, İslam medeniyetine girmeye başlayan Türk boylarına İslami bilgileri öğretti.
Hacı Bektâş-I Veli (1209- 1271) kimdir?
Hoca Ahmet Yesevi’nin kurmuş olduğu “Yesevîlik Tarikatının Anadolu’daki en büyük uygulayıcılarından olan Hacı Bektâş-ı Veli, Anadolu’da bir zaviye kurarak halkı aydınlatmaya çalıştı.
Fikirlerini “Makalat” adlı eserinde topladı.
Halifelerini Balkanlara, Rumeli’ye göndererek, buradaki halkın İslamlaşmasına katkı sağladı.
En önemli eserleri Mesnevi ve Divan-ı Kebir olan Konya’da yaşamış ünlü alim kimdir?
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî
Ahi Evran kimdir?
Türkiye Selçuklu Devleti’nden de destek gören Ahi Evran, Kayseri’de Fütüvvet teşkilatından esinlenerek ilk Ahi teşkilatını burada kurdu.
XIII. yüzyıldan itibaren Ankara ve Kırşehir’de toplanan Ahiler, kısa sürede Selçuklu şehirlerine yayıldılar.
Yunus Emre kimdir?
XIII. yüzyılın ikinci yarısında, Türkiye Selçuklularının son dönemlerinde yaşamış bir sûfi idi. Farsça ve Arapçanın genel kabul gördüğü bir dönemde, duygu ve düşüncelerini sade bir Türkçe ile yazmıştır.
Hacı Bayrâm-I Veli kimdir?
Bilim ve tasavvufu birleştirmeyi başardı. Önce müderris oldu, medreselerde birçok öğrenci yetiştirdi. Sonra da tasavvuf yolunda ilerledi.
O, sevenlerini el emeği ile geçinmeye ve el sanatlarını öğrenmeye yönlendirdi.
Herkese çalışma tavsiyesinde bulundu.
10.4.2. Osmanlı devlet idaresinin ilmiye, kalemiye ve seyfiye sınıflarının birlikteliğine dayalı yapısını analiz eder.
Osmanlı devlet idaresi (yöneticiler) hangi sınıflardan oluşurdu?
Seyfiye (askerî bürokrasi),
İlmiye (din, eğitim ve hukuk bürokrasisi)
Kalemiye (sivil bürokrasi)
Seyfiye sınıfında kimler bulunurdu?
Vezir-i âzam, vezirler, kaptanıderya, yeniçeri ağası, beylerbeyleri, sancak beyleri
Seyfiye sınıfının Divan-ı Hümayun’daki temsilcileri kimlerdir?
Seyfiyenin Divân-ı Hümâyundaki temsilcileri vezir-i âzam, vezirler, kaptanıderya ve yeniçeri ağası idi.
Kalemiye sınıfının Divan-ı Hümayun’daki temsilcileri kimlerdir?
Anadolu ve Rumeli defterdarları, nişancı ve reisülküttap
İlmiye sınıfı mensup görevliler kimlerdir?
Kazasker, şeyhülislam, müderris, kadı
Seyfiye sınıfının görevleri nelerdir?
Yönetim, askerlik görevi ve ülkenin iç ve dış güvenliğinin sağlanmasından sorumluydu.
Defterdar, Nişancı ve Reisülküttap’ın görevleri nelerdir?
Devletin iç ve dış yazışmaları, hazine arazileri ile ilgili kayıtların tutulması nişancının göreviydi. Mali işlerden defterdar sorumluydu.
Ayrıca başta reisülküttap olmak üzere Divân toplantılarının bürokratik işlemlerini yürüten kâtipler ile ülke genelindeki her türlü yazışma işlerini yerine getiren memurlar da kalemiye sınıfına dâhildi.
Kazasker’in görevleri nelerdir?
Kazaskerler Divâna gelen davaları dinler ve karara bağlarlar ayrıca kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
Osmanlı Devleti’nde fetva vermek kimin göreviydi?
Şeyhülislam
İlmiye sınıfında yer alan “Kadıların” görevi nedir?
Kazaların başında ise ilmiye sınıfına mensup kadılar bulunurdu.
Kadılar, bulunduğu kazada devletin şeri ve örfi kanunlarını uygular, merkezden gelen emirleri yerine getirirdi. Bir yargıç olarak davalara bakarlardı.
Kadıların evlenme, boşanma, vakıf kurma, kiralama, vekâlet verme, alım satım gibi işlemlerin karara bağlanması gibi görev ve sorumlulukları da vardı
Kadıların verdiği kararlar şeriye defterlerine kaydedilirdi.
Kadılar, bulunduğu kazada belediye hizmetlerini de yerine getirirlerdi.
İlk Osmanlı kadısı kimdir?
İlk kadı Osman Bey zamanında atanan Dursun Fakih idi.
10.4.3. Osmanlı coğrafyasındaki bilim, kültür, sanat ve zanaat faaliyetleri ile bunlara bağlı olarak sosyal hayatta meydana gelen değişimleri analiz eder.
Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim etkinliğinin yapıldığı en temel kurum neresidir?
En temel kurum medreseydi. Medreselerde verilen eğitim, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyindeydi.
İlk Osmanlı medresesi nerede, kim tarafından kuruldu?
İlk Osmanlı medresesi Orhan Bey Dönemi’nde İznik’te açıldı.
Osmanlı Devleti’nin ilk müderrisi kimdir?
Mevlânâ Davud el-Kayserî
Akşemseddin (1390-1459) kimdir?
Fatih Sultan Mehmet’in lalasıdır.
Ayasofya’da ilk cuma namazını kıldırdı.
Akşemseddin, Amasya ve Osmancık medreselerinde tıp, eczacılık ve tasavvuf alanında çalışmalar yaptı.
“Maddetü’l- Hayat” adlı eserinde ilk defa bazı hastalıkların, tohum adını verdiği mikroplardan kaynaklandığını öne sürdü.
Yine Akşemseddin aynı eserinde, Pasteur (Pastör)’den çok daha önce bazı hastalıkların kalıtım yoluyla geçtiğini söyledi.
Uluğ Bey (1394-1449) kimdir?
Timur’un torunu ve Timur Devleti’nin dördüncü hükümdarı olan Uluğ Bey aynı zamanda matematik ve astronomi alanında yapmış olduğu çalışmalarla Türk İslam dünyasında nam kazandı.
Uluğ Bey, hükümdarlığı döneminde, Semerkant’ta medrese ve rasathane inşa ettirdi.
Ali Kuşçu (1403-1474) kimdir?
Ali Kuşçu, ilk öğrenimini Semerkant’ta yaptı. Sonra Bursalı Kadızade Rumî ile Uluğ Bey’den matematik ve astronomi dersleri aldı.
Hazırladığı bir eseri Uluğ Bey’e sundu. Bu eser, “Ay’ın, Toprak Şekillerine Dair Risaleler” adını taşıyordu.
Ünlü Semerkant Rasathanesinde müdürlük yaptı.
Tebriz’e gelip Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın hizmetine girdi.
Fatih Sultan Mehmet’in daveti üzerine İstanbul’a yerleşti.
Ayasofya Medresesi müdürlüğüne getirildi.
1474 yılında ölen bu büyük bilgin, Türkiye’deki ilk ve gerçek astronomi hocasıdır.
Ahşap işçiliğiyle uğraşan sanatkârlara ne denir?
Neccar
Osmanlı dönemi Hat sanatı hakkında bilgi veriniz.
Yazı veya çizgi anlamına gelen “hat”, güzel yazı yazma sanatıdır.
Hat sanatı ile uğraşanlara ise “hattat” denilir. XVI. yüzyılda yetişen en önemli hattatlardan biri olan Amasyalı Şeyh Hamdullah, Osmanlı hat sanatının gelişmesine önemli katkıda bulundu.
XVI. yüzyılın ünlü hattatı ise Ahmet Karahisari’dir.
Ebü’l-Hayrat olarak anılan Osmanlı padişahı kimdir?
II. Murad
Osmanlı şehir planına hâkim unsurlar nelerdir?
Cami, bedesten (kapalı çarşı) ve imaret (yemek dağıtılan yer) klasik dönem Osmanlı şehir planına hâkim unsurlardı. Şehrin asıl merkezini bedestenler oluşturmaktaydı. Bedestenlerin etrafında ise hanlar bulunmaktaydı.
Külliye nedir?
Değişik fonksiyonlardaki birkaç yapının bir arada yer alması ile oluşan binalar topluluğdur. Bir caminin çevresinde camiyle birlikte yapılmış medrese, imaret, sebil, kitaplık, hastane gibi yapıların tümü külliyeyi oluşturur.
İmarethane nedir?
Yoksullara, medrese öğrencilerine, tekkelerde kalanlara, yolculara yemek dağıtmak üzere kurulmuş olan imarethaneler, kamu hizmeti gören önemli hayır kurumlan niteliğindeydi.
Mimar Sinan’ın çıraklık, kalfalık ve ustalık eserlerini yazınız.
- Çıraklık eseri: Şehzade Camisi
- Kalfalık eseri: Süleymaniye Camisi
- Ustalık eseri: Edirne Selimiye Camisi