Tarih nedir?
Geçmiş
dönemlerde yaşamış insan topluluklarının
yaşam şekillerini, oluşturdukları kültür
ve uygarlıkları, toplumların birbirleri ile olan siyasi,
ekonomik, askerî, kültürel ilişkilerini;
dönemlerde yaşamış insan topluluklarının
yaşam şekillerini, oluşturdukları kültür
ve uygarlıkları, toplumların birbirleri ile olan siyasi,
ekonomik, askerî, kültürel ilişkilerini;
–
neden – sonuç ilişkisi içinde,
neden – sonuç ilişkisi içinde,
–
yer ve zaman bildirerek,
yer ve zaman bildirerek,
–
belgelere dayalı olarak,
belgelere dayalı olarak,
–
objektif şekilde
objektif şekilde
inceleyen
sosyal bilim dalına tarih
denir.
sosyal bilim dalına tarih
denir.
Vaka- vakıa (Olay- olgu)
Tarihi Olay (vaka):
Tarihî süreçte meydana gelen, bir seferde olup biten gelişmelerdir. Kesin bir
tarih söz konusudur.
Tarihî süreçte meydana gelen, bir seferde olup biten gelişmelerdir. Kesin bir
tarih söz konusudur.
Kavimler
Göçü, Kösedağ Savaşı,
İstanbul’un Fethi gibi
Göçü, Kösedağ Savaşı,
İstanbul’un Fethi gibi
Tarihi Olgu (vakıa):
Tarihî olayların birikimi sonucunda
ortaya çıkan süreçlerdir.
Tarihî olayların birikimi sonucunda
ortaya çıkan süreçlerdir.
Avrupa’nın
etnik yapısının oluşması,
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, Feodalitenin
zayıflaması gibi
etnik yapısının oluşması,
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, Feodalitenin
zayıflaması gibi
Tarihi Olayların Özellikleri
•Olaylar belirli bir yer ve zamanda
meydana gelir.
meydana gelir.
•Tarih bilimi olayları incelerken belgelerden
yararlanır.
yararlanır.
•Tarihi olaylar tekrarlanamaz, bu
nedenle tarihi araştırmalarda deney ve gözlem metodu kullanılamaz.
nedenle tarihi araştırmalarda deney ve gözlem metodu kullanılamaz.
•Tarihi olayların arasında
neden-sonuç ilişkisi mevcuttur.
neden-sonuç ilişkisi mevcuttur.
•Tarihi olaylar geçmişte yaşanır ve
sona erer, aynı nedenler aynı sonuçları doğurmaz. bu nedenle
olayların aynı şekliyle tekrarı mümkün değildir.
sona erer, aynı nedenler aynı sonuçları doğurmaz. bu nedenle
olayların aynı şekliyle tekrarı mümkün değildir.
•Tarih biliminin belli kural, formül
veya kanunları yoktur.
veya kanunları yoktur.
•Tarih incelemelerinde elde edilen
yeni belge veya bulgular mevcut bilgiyi değiştirebilir.
yeni belge veya bulgular mevcut bilgiyi değiştirebilir.
•Tarihi bir olayın objektif
incelenebilmesi için, olayın üzerinden belli bir zaman geçmesi gerekmektedir.
incelenebilmesi için, olayın üzerinden belli bir zaman geçmesi gerekmektedir.
•Tarihi olayların incelenmesi
sırasında yardımcı bilimlerden yararlanılabilir.
sırasında yardımcı bilimlerden yararlanılabilir.
•Tarihi araştırmalarda olaylar
incelenirken, olayın incelendiği zaman değil olayın yaşandığı zamanın şartları
dikkate alınmalıdır.
incelenirken, olayın incelendiği zaman değil olayın yaşandığı zamanın şartları
dikkate alınmalıdır.
Tarihin Yöntemleri
Tarama: İlk aşamada
yazılı ya da yazısız bütün kaynaklar elde
edilerek “kaynak taraması” gerçekleştirilir.
yazılı ya da yazısız bütün kaynaklar elde
edilerek “kaynak taraması” gerçekleştirilir.
Tasnif (Sınıflandırma): Elde edilen bilgi kaynakları, konu
içerik ve kullanım öncelikleri dikkate alınarak sınıflandırmaya
tabi tutulur. Bu inceleme sürecini
kolaylaştırır.
içerik ve kullanım öncelikleri dikkate alınarak sınıflandırmaya
tabi tutulur. Bu inceleme sürecini
kolaylaştırır.
Tahlil (Çözümleme): Tahlil aşamasında eldeki belgelerin
yeterlilik ve kullanılabilirlik durumları analiz edilir. Bu aşamada belgeler
anlaşılacak şekle çevrilir.
yeterlilik ve kullanılabilirlik durumları analiz edilir. Bu aşamada belgeler
anlaşılacak şekle çevrilir.
Tenkit (Eleştiri): Belgeler, içerdikleri bilgilerin
doğruluğu açısından eleştirel biçimde gözden geçirilir. “Tenkit” olarak
adlandırılan bu aşama, araştırmalarda yanılgılara düşülmemesi adına önemlidir.
doğruluğu açısından eleştirel biçimde gözden geçirilir. “Tenkit” olarak
adlandırılan bu aşama, araştırmalarda yanılgılara düşülmemesi adına önemlidir.
•İç
tenkit: Belgenin içeriği incelenir
tenkit: Belgenin içeriği incelenir
•Dış
tenkit: Belgenin dış yapısı, orijinalliği incelenir.
tenkit: Belgenin dış yapısı, orijinalliği incelenir.
Terkip (Sentez): Son aşamada, üzerinde çalışılan
bilgi kaynaklarının ışığında
bilgi kaynaklarının ışığında
nesnel
bir sonuca varılır. Bu son aşama “terkip”
aşaması olarak adlandırılır.
bir sonuca varılır. Bu son aşama “terkip”
aşaması olarak adlandırılır.
Tarihin Kaynakları
Kaynak,
tarihî bilgi veren malzemedir. Fakat her bilgi
veren malzemeye kaynak denmez. Kaynaklar başlıca üç gruptur:
tarihî bilgi veren malzemedir. Fakat her bilgi
veren malzemeye kaynak denmez. Kaynaklar başlıca üç gruptur:
•Ana
Kaynak:
Olayın geçtiği devirde vücuda getirilmiş eserlerdir.
Kaynak:
Olayın geçtiği devirde vücuda getirilmiş eserlerdir.
•Birinci
Elden
Kaynak: Devrine yakın bir zamanda ve devrinin kaynaklarından faydalanılarak
meydana getirilmiş eserlerdir.
Elden
Kaynak: Devrine yakın bir zamanda ve devrinin kaynaklarından faydalanılarak
meydana getirilmiş eserlerdir.
•İkinci
elden
kaynaklar:
Ana kaynakla
birlikte birinci elden kaynağın da bulunmaması
hâlinde, birinci elden kaynaktan yararlanılarak oluşturulan eserler yani ikinci elden kaynaklar önem kazanır.
elden
kaynaklar:
Ana kaynakla
birlikte birinci elden kaynağın da bulunmaması
hâlinde, birinci elden kaynaktan yararlanılarak oluşturulan eserler yani ikinci elden kaynaklar önem kazanır.
Tarihin Sınıflandırılması
Zamana Göre
Sınıflandırma: Tarihi
sürecin “yüzyıl, çağ” gibi zaman dilimlerine bölünerek
sınıflandırılmasıdır.
“XIII. yüzyıl tarihi, İlk Çağ tarihi«, Kanuni Dönemi gibi
Sınıflandırma: Tarihi
sürecin “yüzyıl, çağ” gibi zaman dilimlerine bölünerek
sınıflandırılmasıdır.
“XIII. yüzyıl tarihi, İlk Çağ tarihi«, Kanuni Dönemi gibi
Konuya Göre
Sınıflandırma: Tarihin
belirli faaliyet alanlarına göre siyasi, ekonomik, dinî ve
sosyal açılardan sınıflandırılmasıdır.
“Sanat tarihi, dinler tarihi” gibi
Sınıflandırma: Tarihin
belirli faaliyet alanlarına göre siyasi, ekonomik, dinî ve
sosyal açılardan sınıflandırılmasıdır.
“Sanat tarihi, dinler tarihi” gibi
Mekâna Göre
Sınıflandırma:
Coğrafi bölge, yer dikkate
alınarak yapılan sınıflandırmadır. Orta Asya
tarihi, Anadolu tarihi gibi
Sınıflandırma:
Coğrafi bölge, yer dikkate
alınarak yapılan sınıflandırmadır. Orta Asya
tarihi, Anadolu tarihi gibi
Bir yanıt bırakın